mardi 26 janvier 2010

Jules Vernes : l'archipel en Feu en auvergnat

.




Une traduction en auvergnat d'Alan Broc



UN VELIÉ AL RELARG



Lou 18 d’ouctobre de 1827, vers cinq ouros del sir, un pichou batèu ourientau navigabo countro lou vent, « bourdejavo », coumo dizou li nautouniers, per arriba abans la niuéch dien lou port de Vitylo, que se trobo à la bouco del góuf de Coron.

Aquel port, lou vièl Oetylos d’Oumero, se trobo dinc uno de las tres grondos entalhos de la costo sud de la Grècio vers lei mars Iouniano e Egeio, e que la faun sembla una fueio de platano. Soubre aquelo fueio s’espandis lou Peloupounese antique, que la geougrafìo moudèrno souno Moureio. La primièro entalho, al pounent, es lou góuf de Coron, que se trobo entremié Messina e Magna ; la segoundo es lou góuf de Maratoun, que se presinto coumo una fendasclo larjo dien la costo de l’aspro Lacounio ; enfi, la tresenco fai naisse lou gòuf de Nauplion, que sis aigos despartissou la Lacounio de l’Argoulido.

Lou port de Vitylo se trobo, coumo dizion, dien lou primier d’aquéssi tres góufs, al pè de las primièro aussados di mounts Taygeti, que ens’esperloungant, faun l’oussamento de la regiou de Magna. La seguritat de si founds, l’ourientaciou de si canaus navigablos, lis aussados à soun entour, ne faun un di milhours barcarés d’aquelo costo batudo de countùni per toùti li vents de la Mieterrano.

Lou batèu avançabo countro uno auro de nord-nord-èst prou gispro. On poudio pas lou veire despuèi li trepadours del port de Vitylo, qu’èro inquèro à sièi ou sèt mìlios d’estricado ; maugrat lou temp forço linde, s’entrevezio tout-escas la cimo de sei velos superiouros, dien la lutz just al-dissus de l’estremau.

Mès ço que se vezio pas del dejous, se vezio facilomen del dissus, despuèi lei crestos al dissus del vilatge. Vitylo es bastit en amfiteatre, soubre li pendis rouchous qu’aparou la vièlho acroupòli de Kelafa. A cimo, se quilhou lei rouïnos de tourres vièlhos, d’uno
ourigino inquèro mai vièlho que lei coulounos e li chapitèls iouniques qu’adornou inquèro d’uèi la glèisio de Vitylo, soubranços curiousos d’un temple counsagrat à Serapis. Dien lou vezinat d’aquessos tourres se vèi inquèro dos ou tres gleisetos, sirvidos per de mounges, mas gaire frequentados per li parrouquians.

En mèmo temp, la religiou en Grècio presinto una mescladisso estranho de legendos paganos e de praticos cristionos. Forço crezents counsiderabou las divos de l’antiquitat coumo de santos de la niovo religiou. D’aqui venou un fum de pratico estranhos e li clèrgue aun de mau à li veire clar dien un caòs tant pauc ourtoudosse.

Dien lou primier quart del sègle XIX, mai que mai quand se passabou lis eveniments countats dien aqueste lhibre – acò fai peraqui cinquanto ons (escrit dien lis annados 1880) – li capelôs de la peninsulo grèco èrou lou mai souvent sèns culturo, e li mounges, indiferents, que se counflabou lou ventre, èrou pas li milhours per baileja lou poble, prou encli naturalomen ei supersticious.

Aquel jour d’aqui, li nautouniers de Vitylo, esparracats soubre li quais del port coumo aquéssi fulobros napoulitans qu’aun besou de massos ouros per se repausa d’un trabalh de quauquos minutos, se levèrou d’un cop soubre lours pès, per qu’aviou vist un de lours mounges que davalabo vistomen vel vilatge en brassejant.





Lou mounge èro un ome de cinquanto à cinquanto cinq ons, be gras, am’ un agach de guèine que poudio pas ispira la fizanço. Eh, qué se passo, moun paire ? ço-li cridè un di nautouniers, en s’aturant de guel. ».
L’ome parlabo lou dialecte manioto que mèsclo una baso grèco al turc, l’italiô e l’albanés, coumo deguèrou faire à l’epoco de la tourre de Babèl.
Qué ? lis armados d’Ibrahim sou davalados à Taygeti ? ço-damandè un aute nautounier am’ uno indiferéncio que moustrabo prou soun feble patrioutisme.
Mai que saiou pas li francés, qu’aven pas besou de guéchi ! ço-diguè lou qu’avio parlat primier.
Lis uns ou lis àutri, cò’s parier ! ço-respoundè un tresenc.

Aquelo respounso moustrabo que lou coumbat, enfioucat à l’epoco, interessabo pas gaire aquéssi abitants del Peloupounèse loundan, tant diferents di maniotos del nord, que se sou coumpourtats tant brilhantomen durant la guerro per l’independéncio.

Mas lou mounge guèine poudio pas respoundre à cap de las questious, per que, d’èsse davalat tant viste, n’avio perdut l’alé. Voulio parla, mas capitabo pas que de rauqueleja, subroundat d’astme. Un de sis aujòus d’Ellado, lou celèbre souldat de Maratoun, abans de chaire mort, avio pougut almen anouncia la victòrio de Miltiade ; mès agaro se trachabo pas de Miltiade, nimai de la guerro entre lis atenians e li pèrsos : aquéssis abitants fourètges del marge de la regiou de Magna poudiou tout-escas èsse coumtats coumo grècs !
Eh, mas pàrla dounc, l’abat ! ço-cridè un vièlh nautounier del noum de Gozzo, mai despacient que lis àutri, coumo s’aguèsso devinhat la nouvèlo que lou mounge aduzio.
Aquel d’aqui capitè enfi de tourna trouba l’alé, e, en moustrant l’asuei d’una mô, diguè :
I o un velié qu’arribo !

En auzissent acò touto la chourmo que rebalabo, s’agitè e brassejè, e fugiguè vers una crinco rouchouso al dissus del port, d’ounde lour agach poudio coubri un larje troç de la mar.

Un estrangier aurio pougut creire qu’acò venio de l’interés naturau qu’ispiro la vengudo d’una nau descounegudo à-n-aquéssi nautouniers passiounats. Jis !

En realitat, li maniotos, almen li que demorou loung dis istmes sabiou que de la mar veniou li perilhs. Amai Vitylo, per sa pausiciou al cap del Peloupounese, e sa vezinanço ammé l’isclo de Cerigoto, trevado per li piratos, èro l’ideau per atira toùti li maufatans qu’arpentabou l’Archipelo e li recantous vezis de la Mieterrano. Guéssi de lour coustat atirabou li batèus que navigabou loung de la costo, e lis atirabou per de sinhaus messourguiers, e un cop que s’èrou encalats, li cramabou après lis avedre pilhats. Per guéssi, acò coumtabo pas se l’equipatge d’aquéssi batèus se coumpousabo de turcs, de maltés, d’egipcians ou quitomen de grècs ; li mazelabou à toùti sèns pietat ou li vendiou coumo esclaus soubre lei costos de Barbario.*

(* noum anciô del Maroc, Algerio, Tunisio e touto la costo nord- africano, de la frountièro de l’Egipto fin Gibraltar)
Amm acò, despuèi quauques temps, lis afaires di piratos coumençabou d’ana prou mau. Li batèus pichous se faziou rares dien lou góuf de Coron, talomen que faziou de pregàrios publicos al dieu de las tempèstos, que lour mande un batèu prou pichou mas de boun tounatge e ple de mèrço carivendo. E li mounges faziou seriousomen aquessos pregàrios en favour de lours parrouquians, que sabiou qu’auriou un
ressou.

Aro, despuèi quaucos senmonos, ris èro pas arribat ; pas un soul batèu s’èro pas aturat del ribatge de la Magna. Alèro li mots del mounge, prounounciats entremié dous saumucs astmatiques, amoudèrou una vertadièro espetado de joio.

Un pauc daprès s’auziguè li cops sournes de la « simandro », una meno de campono de fusto del batarèl de ferre, utilisado en aquessos prouvìncios ounde li turcs permetiou pas lis abitants d’avedre de camponos de ferre, cristionos trop bruchousos. Mas aquelo toucado sourdo sufizio per recampa soubre la costo una foulo coubeso d’omes, de fennos, d’efonts, de chis furious e cruzèls, toùti prèsts à pilha e mazela.

Recampats soubre la crinco al dissus del port, li vitylians discutabou animats. Quonho meno de velié, dizio lou mounge ?

Lou velié anabo viste, à velos desplegados à orso, e dounco plegado à poujo. Utilisabo l’auro de nord-nord-oèst, que se fazio mai forto à la sereno. Coumo anabo, aurio pougut countourna facilomen lou cap Matapan, sèns se vira. Segoun la direcciou, pareissio veni de Creto. Coumençabou de veire soun cos, al dissus de las traulhos blugos leissados darrié guel ; mas lei velos se veziou pas inquèro plô. L’uei poudio pas inquèro destrïa quonho meno de velié arribabo. Amm acò li vitylians se beilabou de vejaires que se countro-diziòu à cado minuto. Acò’s un shebèc ! ço-cridè un. Finto, se vèi lei velos cairados del primier mast.
Nou ! Cò’s una pinco ! ço-respoundè ’n aute. Vèi la poupo relevado e la lìnio arcado de l’estravo !
Shebèc ou pinco, vai te querre ! quau lei pourio diferencia à-n-aquelo estricado ?
Acò serio pas pulèu una poulacro dei velos cairados ? ço-damandè ’n aute nautounier, que gaitabo amme lei môs en loungo visto.
Que Dieu nous hou doune ! ço-respoundè lou vièlh Gozzo. Poulacro, shebèc ou pinco, aun toutos tres masts e prefèri un batèu de tres masts que de dous, se s’aturo de nàutri amm una chargo seriouso de vi de Candìo ou d’estofos de Smyrno ! »

Après aquessos paraulos chanudos, li gents agusèrou lours agachs tant que pouguèrou. Lou batèu s’aturabo e grandissio à cado moument, mas lou veziou pas de coustat e poudiou pas saber s’avio un tounatge interessant.
Pàuri de nàutri ! Lou diable i o ficat lou nas ! ço-cridè Gozzo soutomen, en delargant una courdelado de renecs. Acò’s una simplo felouco, drolles !...
Amai inquèro, s’es pas un speronare ! ço-diguè lou mounge, tout eitant decebut que si parrouquians. »

Lou defèci menè lou silénci. Puèi quaucun diguè que fazio pas besou d’una chargo grosso, s’èro preciouso. I o de simplos feloucos, de cops, e de quites veliés mai pichous, chargats de vis chars, d’òlis fis ou de teissuts de pretz. Sou li que dounou lou mai per un esforç minim. Amai, li mai vièlhs de la bando, li mai esperimentats, aviou
remarcat que la lìnio del batèu èro eleganto, ço que poudio èsse un bou sinne.

Dementre, lou souïlh coumençabo de davala souto l’asuei, din l’oèst de la mar Iouniano ; mas lou galabru d’ouctobre gardario prou de lutz, durant près d’uno ouro, per que pouguèssou remetre lou batèu abans la niuéch nigro. Amai, après avedre passat lou cap Matapan, avio virat de dous quarts per arriba mai facilomen à la dintrado del góuf, e li fintaires lou pouguèrou finta din lei milhouros coundicious.

Cò fai que quàsi talèu, lou vièlh Gozzo rugiguè :
Acò’s un sacolev !
E si coumpanhs diguèrou lour defèci dinc una pluèio de groussanhos.

Un sacolev es un velié levanti, de tounatge pichou, caracterisat per sa courbaduro, leugièromen acentuado, e sa poupo renaussado. O tres masts fachs d’un soul troç. Lou mast principau es al mitan e porto una velo cairado, e al dissus dos autros velos pichounos. I o duoi velos poulacros à la proro e duos tielos triangularo i dous masts inegaus de la poupo. Lei coulours vivos de sa careno, soun estravo forço loungo, la varietat de si masts, la talho particulièro de sei velos ne faun lou batèu lou pus estranh entre li veliés gracious que navigou à centenaus entre lis isclos de l’Archipelo. Ris poudio pas èsse mai elegant qu’aquel batèu leugier, qu’abouro se clinabo e se quilhabo soubre lis èrsos, al mié de l’escrumo, e que fazio de salts leugiers, coumo un grand aucèl que sis alos auriou fregat la mar, iluminado per li darriers rais del souïlh.

Maugrat que lou vent se faguèsso mai fort e que venguèssou de nivouls, lou sacolev demenissio pas soun velam. Gardabo la quito « aroundo » de la cimo del mast, qu’un nautounier min gausard aurio razounablomen davalado. Ero sigur que lou capitàni avio l’idèio d’ana drèit al ribatge, per demoura pas la nueit soubre una mar secoudido d’èrsos que creissiou tant e mai.

Mas s’èro clar que lou batèu anavo vel góuf, li nautouniers de Vitylo poudiou pas saber s’anabo vers lour port ou endacon mai.
Anarò vers Coron ?
Ou vers Kalamata ?

En vertat, acò poudio tô plô èsse uno ou l’auto direcciou. Coron es un port de la costo manioto ounde venou forço batèus de coumèrci levantis e d’ounde s’esporto d’òli de la Grècio del sud. E Kalamata, al found del góuf, o si bazars ples de prouduchs manufacturats, estofo e tarralhos, recebudos de divers païs d’Europo oucidentalo. Se poudio be que lou sacolev ajo una chargo per un d’aquéssi dous ports, ço qu’aurio countrariat li calculs di vitylians, que s’aprestabou d’ataca e de pilha.

Del temp que l’espepissiou amm uno atenciou tant pauc desinteressado, lou sacolev avançabo vistomen, de sorto qu’arribè cossé en fàcio del port. Ero lou moument que decidabo de soun desti. Se countuniabo de sarra lou vent per ana vel found de la baio, Gozzo e si camarados perdiou touto esperanço de l’avedre. Fetivomen, amai s’aviou saltat dien lours barcos lei mai rapidos, auriou pas pougut lou ratrapa, dicistant la vitesso del velier ammé soun velam imense que lou fazio ana tant leugier.
Ve soubre nàutri ! ço-bramè Gozzo, en estirant una mô coumo uno àrpio, coumo se parabo un croc d’abourdatge. »

Lou vièlh nautounier s’enganabo pas. Lou sacolev anabo soubre Vitylo. Baissè l’aroundo e la segoundo poulacro, puèi la velo cairado fouguè plegado soubre la vergo. Atau, à velam demenit, lou pilot mestrejabo mièl.

Lou cèu coumençabo de s’ensourni. Lou batèu anabo passa pels endrèits perilhous de davant lou port. Eici, d’aqui d’alai i avio de rocho escoundudos souto l’aigo, que devio countourna per ascla pas lou velié. Pamen aviou pas levat lou pabalhou del pilot soubre lou grand mast ; dounco lou capitàni couneissio plô aquéssi founds tant perilhous, e tirabo chami sèns damanda d’ajudo. Se poudio be també que cranhèsso lei coustumos vitylianos, e à boun drèit, qu’auriou pas souscat de lou faire se rounsa soubre un estèl, ounde forço batèus aviou peirit fin aro.

Amai, à l’epoco, i avio pas cap de fare soubre aquelo partido de la Magna ; un simple fanau de port moustrabo lou chami pel grau estrèit.

Lou sacolev s’aturabo inquèro ; lèu fouguè pas piû qu’à miejo-mìlio del port. Anè vel ribatge sèns permeja, menat manfèstomen per una mô biaissudo.

De sigur, acò counvenio pas i vitylians. Lour interés èro que lou batèu que coubejabou se tustèsso à un roc. Atau la pèiro devenio lour coumplìcio ; coumençabo l’obro e lour demourabo pas piû que de l’achaba. D’en primier lou naufratge, puèi la pilhado : cò’s atau que faziou lour mestier, de coustumo. Acò li gandissio d’un coumbat, d’uno ataco dirècto, que poudio faire de victimo entre guéssi. Que i avio de naus, aparados per d’equipatges valents, que se leissabou pas ataca sèns respoundre.

Be lèu li coumpanhs de Gozzo quitèrou lour poste de gaito e tournèrou davala dien lou port.

Dien l’escurino leugièro inquèro, mas que coumplicabo prou lei manobros dien lou grau estrèit, èro facil de guida un batèu vels estèls, en li moustrant una fausso direcciou. Lou fanau ! ço-diguè soulomen Gozzo. »

Si coumpanhs coumprenguèrou cossé. Duoi minutos daprès, lou fanau del port èro tuat, e un aute fanau s’alumabo, que moustrabo la mèmo direcciou à la debuto. Mas à cha pauc, se desplaçabo per guida lou navigatour en deforo del grau, ounde se tustario is estèls.

Aquel segound fanau, del meme lum que lou primier, èro estacat ei banos d’una chabro, que menabou dapassou à l’orle del baus. Se desplaçabo dounc ammé la bèstio inoucento, e anabo atira lou sacolev dienc una direcciou perilhouso.

Agaro lou sacolev èro dintrat deïn lou grau. Avio sarrat la velo grando, avio pas mai qu’una poulacro e lei velos latinos de la poupo. Aquel velam demenit èro be prou per arriba al port.

Al grand espant di piratos que lou seguiou dis ueis, lou batèu avançabo amm una siguranço increziblo, sèns pareisse se chauta jis del fanau mouvedis lhigat ei banos de la chabro. Al quite bou del jour aurio pas pougut manoubra mièl. Ero evident que lou capitàni èro dintrat mai d’un cop dien lou port de Vitylo e que lou couneissio talomen be qu’aurio gardat lou chami bou al quite cor d’una nueit negro.

Despuèi la ribo, se vezio çaquedelai aquel nautounier auzourous. Sa siloeto apareissio à la proro del sacolev.
Ei barcos ! ço-coumandè Gozzo.

Gibraltar

(* noum anciô del Maroc, Algerio, Tunisio e touto la costo nord- africano, de la frountièro de l’Egipto fin Gibraltar)

Quauques trento omes ples de voio, lis uns armats de pistoulets, la maje-part armats de pounhaus e de destraus, saltèrou dien lei barcos lhigado al trepadour, e se rounsèrou, ammé la siguranço d’èsse en tout cas mai noumbrous que li del batèu.
S’escampè l’ancouro, e lou batèu s’aplantè. Lei barcos èrou arribados à quauques pas. En sabent lou triste renoum di vitylians, cado equipatge aurio pres lis armos, per poudé s’apara, en cas.

Mas se vezio pas ris de parier. Après l’ancouratge, lou capitàni èro passat de la proro à la poupo, del temp que sis omes, sèns se chauta dei barcos que s’aturabou, retrassabou paziblomen li lençoulats, per degaja l’empount.

Mas, ammé lou jour on aurio pougut veire que li retrassabou pas en realitat, mas que lis adoubabou per li poudé leva cossé, coumo en tirant una cordo.

La primièro barco acoustè lou velié fourastier à orso ; lis autros tustèrou lou bourdatge peraqui en mèmo temp. E coumo l’empount èro pas plô nalt, lis assaltaires li fouguèrou d’un salt, en bramant coumo d’endemouniats.

Li mai furouns se rounsèrou à la poupo. Un de guéssi agantè un fanau e lou levè. L’escleire touquè la caro del capitàni.

D’una mô, aquel d’aqui regussè sa capucho que li toumbè soubre lis espallos, e toùti veguèrou sa caro. Laidounc, li vitylians ! ço-venguè. Remetet pas vouste coumpatrioto
Nikolaos Starkos ? »

E lou capitàni crouzè tranquillomen li bras soubre lou pitre. Uno estouno daprès, lei barcos fugissiou à touto zuèrto vel found de la baio.


0+0+0


CARO À CARO

Detz minutos daprès, una barco leugièro quitabo lou sacolev e aduzio al trepadour, sèns cap d’acoumpanhaire, sèns cap d’armo soubre guel, l’ome qu’avio fach fugi tant viste li vitylians.

Ero lou capitàni de la Karysta, coumo se sounabo lou velié qu’avio boutat l’ancouro dien lou port.

Aquel ome de talho mejano, pourtabo un gros bounet de nautounier souto louquau se vezio un frount nalt e alturous. Al dissus de las potos avio una moustacho d’asuei coumo li pilhards del mount Pinde, que s’achababo en tais de cado coustat. Soun piau negre li toumbabo en bloucos soubre lis espallos. Avio lou pitre larje, e de bras pouderous. Avio trento cinq ons despuèi quauques mes, mès sa caro batudo per lou vent, l’ispretat de sa mino, una credo al frount coumo una rego de bescaire, lou faziou pareisse mai vièlh.

Pourtabo un caftan, amm una capucho de coulour sourno, broudat is orles, de braios verdos, larjos, ficados dien de botos naltos, que faziou pensa à un nautounier dei costos de Barbario.

E pamen Nicolaos Starkos èro grèc de naissenço e sourtissio quitomen del port de Vitylo. I avio passat si primiers ons de jouventut ; entre aquéssi rouchas avio aprés lou mestier de nautounier. Efont, puèi adoulescent, avio seguit si courrents e si vents. I avio pas cap d’anciso, de calanco que couneguèsso pas, e li poudio remetre à la
simplo coulour de l’aigo. Sabio toùti li rocs e toùti lis estèls, toùti li pas malaizits. Poudio segui toùti li viratges del grau sèns boussolo e sèns pilot…


Apollon

Nicolaos Starkos couneissio plô si coumpatriotos e guéssi lou couneissiou plô també. Après la mort de soun paire, uno di milierats de victimos de la cruzeltat turco, sa maire, pleno d’azir, fazio pas qu’espera lou moument d’una revolto per se rounsa dien lou coumbat countro la tiranio outoumano. Lou drolle èro partit de la regiou de Magna à dez-o-uèit ons per arpenta lei mars, e mai que mai l’Archipelo, e s’iniciè pas soulomen al mestier de nautounier mas també à lou de pirato. Digu, sounque guel, aurio pas pougut dire al bord de quones batèus avio sirvit durant aquelo epoco de soun existéncio, quone capitàni de piratos l’avio agut dien sa bando, souto quone pabalhou avio participat à sas primièros atacos, quonho quantitat de sang sa mô avio fach raja, s’èro lou sang dis esclafaires de la Grècio ou lou de sis aparadours. En aquel temp l’aviou vist mai d’un cop pels ports del góuf de Coron. Soun noum èro enroudat de mistèri, mas èro prou counegut dien la regiou de Magna per ispira la cranhto à tout lou mounde.

Acò esplico l’acuei qu’avio recebut de la part di vitylians qu’avio amaisats per sa soulo preséncio. Quand pausè lou pè soubre lou trepadour, toùti se taizèrou. Esperabou que parlèsso, e se parlabo pas – ço qu’èro lou mai frequent – digu se permetio pas de li adreissa la paraulo.

Nikolaos Starkos anè vers un angle que fazio lou trepadour al found del port. Avio pas avançat que de vint pas que s’arrestè e que se revirè vel vièlh Gozzo, que lou seguissio coumo s’esperabo un ordre. Gozzo, aurio besou de dez omes valents per coumpleta moun equipatge. Lis auras, Nikolaos Starkos ! ço-respoundè lou vièlh. »

Dien aquelo poublaciou coumpausado de nautouniers, lou capitàni de la Karysta aurio troubat, aguèsso vóugut, un centenau de gus entre liquaus aurio pougut chausi. E aquéli cent l’auriou seguit sèns se damanda ounde li menariou, ço qu’auriou de faire, per quau deuriou naviga ou se batre, sariou estat prèsts à partija soun sort, en sabent que d’un biais ou d’un aute i ganhariou.

Que saiou à bord de la Karysta dienc uno ouro ! ço-apoundè lou capitàni.
I sarau ! ço-respoundè Gozzo. »

Nikolaos Starkos faguè un sinne de la mô, per dire que voulio que digu lou seguèsso pas – e après avedre traversat lou trepadour que countournabo lou cap de la digo, s’enguilhè dienc un di carreirous estrèits del port.

Lou vièlh Gozzo tournè vers si coumpanhs e coumencè de chausi li dez omes necessàris per coumpleta l’equipatge.

D’aquel temp, Nikolaos Starkos poujè la dralho que mounto despuèi lou feirau de Vitylo. Didamount, s’auzissio pas que lei lairados di côs furious, gaire-be tant perilhous pels viajadours que li chacaus e li loups, de côs dei maisso enormos, del moure larje, que cranhou pas lou brautge. Quauques gavians viroulejavou dien l’aire, en batent leugièromen dis alos per tourna al nieu cavat dien la paret del baus.

Nikolaos Starkos leissè darrié guel li darriers oustaus de Vitylo e countuniè soun chami malaizit per un raspalhou que countournabo l’Acroupòli de Kerafa. Après avedre chaminat loung dei rouïnos de la cieutat bastido à l’epoco per Ville-Hardouin, quand li crouzats oucupabou divers endrèits del Peloupounese, deguè countourna las
tourres vièlhos que faun inquèro sentinelo à cimo del baus. Eici, lou chaminaire s’arrestè un moumentou e fintè darrié guel.

A l’asuei, just abans lou cap Gallo, la bano de lhuno davalabo s’escanti dien lis aigos de la mar Iouniano. Quaucos estèlos dardalhabou demié li nivouls desquissats dien lou cèu ounde bufabo lou vent freid del ser.

L’agach de Nikolaos Starkos avio coustumo de la sournièiro. Mas agaro agachabo en guel-meme ! Alenè, gaire-be sèns s’en entracha, l’aire natau qu’es l’aire de la patrìo. Demourabo aplantat, sounharèl, li bras crouzats soubre lou pitre, e soun cap sourtit de la capucho, èro imoubil coumo se fouguèsso uno estatuio.

Demourè be mai d’un quart d’ouro coumo acò. Puèi s’arranquè del lioc ount’ èro demourat paloficat e faguè quauques pas, en mountant de gàli lou raspalhou. Anabo pas à l’astre, mas guidat per una pensado prigoundo. Auriat dit que sis ueis cranhiou de finta ço que chircabo per lis aussados de Vitylo.

Ris poudio pas entrista mai qu’aquelo costo, del cap Matapan al found de la baio. I creissiou pas ni lis arangiers, ni li citrouniers, nimai lei rosos sóuvajos, ni lou jansemi, ni li figuiers nimai cap d’aure pichou. I avio pas ris d’aquelo vegetaciou que fai de certanos regious de la Grècio un jardi verd e riche. Se vezio soulomen pas lou garric
ammé sa froundo verdo, ni la platano, ni li ciprès ni li cèdres. De pertout vezies pas que de rouchas escampilhats, qu’un espatarromen de terren escampario un jour dien l’aigo de la baio. Tout lou terradour de la Magna, trop estèrle per que la poupulaciou s’avide de la terro, o uno ispretat fourèjo. Cò’s à peno s’on i trobo tout cop un pi
estequit, tourçut, amm una siloeto fantastico, que sa razigo o chircat à l’entour, e qu’o perdut la sabo, e que leisso veire agaro lei nafros prigoundos de soun roulh.

Après quauques vint pas, Nikolaos Starkos tournè s’arresta e agachè vel nord-èst, vers lei crincos loundanos di mounts Taygeti que se proufilabou soubre lou found un pauc mai luminous del cèu. Dos esteletos, que veniou d’apareisse justomen, parpelejabou soubre la lìnio d’asuei, coumo de grossos luscambros.

Lou capitàni de la Karysta demourabo d’en pè, lis ueis virats vers un masuc de fusto, à quauques cinquanto pas, soubre un enaussomen del baus. Ero escoundut dienc un bruei d’aure anequelits, e una randuro de roùmecs lou separabo di raspalhous. L’oustalou pareissio abandounat d’à bèl brieu. La randuro pas poudado, plô fournido à d’endrèits e traucado à d’àutri, soustenio aquelo impressiou. De chis landaires e de chacaus arpentabou souvent aquel troç del terradour manioto. Despuèi que la mô de l’ome avio pas piû ris adoubat per eici, la naturo èro tournado à sa plaço, en espandissent sis èrbos folo e si gaspalhats.

Mas perqué aquel oustau èro estat deleissat ?
Perque lou mèstre n’èro mort despuèi d’annados. E sa vèuso, Andronika Strakos, èro partido de l’endrèit per dintra dien li rengs d’aquessos bravos fennos qu’aviou moustrat lour valenço dien la guerro per l’independéncio. Per soun filh, despuèi que la vèuso èro partido, avio pas piû jamai passat lou lindau de l’oustau de si parents.

E pamen aquel filh, Nikolaos Starkos, èro nascut eici, eici avio passat li primiers ons de sa vido. Soun paire, après uno vido ounèsto de nautounier, s’èro retrassat dien aquelo sousto, en se tenent lonh dis omes de Vitylo, ourrificat per lours goussarios e lours cruzeltats. Aqui viscabo tranquilomen ammé sa fenno e sis efonts, en aquel lioc regandit ounte digu l’embufabo pas. Fin lou jour que, d’un cop de ràbio, gausè s’oupóusa à l’oupressiou turco e lou paguè de sa vido. Poudies pas escapa is armos de l’impèri outouman, amai se t’anabes rescoundre dien lou cantou lou mai regandit de la peninsulo grèco!


Coumo i avio pas piû de paire per guida lou filh, la maire lou pouguè pas mai mestreja. Nikolaos Starkos fugiguè de l’oustau e coumencè de rega lei mars, en boutant al servìci di piratos lei meravilhousos capacitats de nautounier qu’avio eretados de soun paire.

Lai dounc acò fazio dez ons que lou filh avio quitat l’oustau, e quatre ons daprès, la maire també n’en èro partido. Pamen, dien l’encountrado se fizabo qu’Andronika tournabo de cops que i avio. Lou mounde zo diziou, quauques uns l’aviou visto, mas pas souvent e plô brèvomen, sèns que guelo ajo parlat à cap de vitylian.

Nikolaos Starkos, amai se sis espedicious marinos l’aviou fach veni un cop ou dous vers la costo del terradour de Magna, avio pas jamai moustrat l’envejo de tourna veire lou masuc del baus. Avio pas jamai damandat à digu en quone estat èro, avio pas jamai mençounat sa maire, per saber se venio de cops al fougau abandounat. Pamen, durant lou temp cruzèl dis eveniments qu’aviou ensannouzit la Grècio, bessai que lou noum d’Andronika èro arribat de cops à soun auzido, e acò l’avio bessai emplinat de pentimens, s’avio agut chicom din l’amo.

E pamen, aquel jour d’aqui, Nikolaos Starkos èro pas vengut al port deVitylo sounque per coumpleta soun equipatge di dez omes que li faziou besou, ero vengut també per una noustalgìo – mai qu’uno noustalgìo, un istint que poudio pas embandi e delquau avio bessai pas guel-memo una counsciéncio claro. Avio sentit lou besou de tourna veire l’oustau pairenau pel darrier cop, de bouta lou pè soubre aquelo terro ount’avio fach si primiers pas, de traire dien soun pitre l’aire d’aquessos parets ount’ avio alenat pel primier cop, ount’ avio bretounejat si primiers mots d’efont. A-be, vaqui perqué avio poujat las dralho escalabèrtos del baus, vaqui perqué èro agaro en fàcio de la sego que randurabo la pichouno courtiau.

Aqui l’as que sousco. I o pas cap de cor, tant gispre que saio vengut, que nou se sarro pas en fàcio del remembre. Acò’s impoussible de pas ris senti davant l’endrèit ounde la mô de ta maire t’o bressat pel primier cop. Lei fibros de l’èsse se podou pas fialandra talomen que, pas piû cap nou vibrèsso quand lou remembre lei toco.

Acò faguè parier à Nikolaos Starkos, davant l’oustalou quitat, e taizat coumo un mort.
Dìntra, vai ! dìntra ! »

Acò sou li mots que se murmurè lou visitour, coumo s’avio pour que
l’auziguèssou, coumo se cranhio d’atira una trevo del passat.

Nikolaos Starkos traversè la courtiau e s’arrestè davant l’oustalou, qu’avio si countrovents, miech-pouirits de pluèio, que penjabou à lours gafouns minjats de rouvilho.

A-n-aquel moument una nichoulo sourtiguè soun crit raufelous e proufetique, e prenguè soun vòu d’un floc d’alum que creissio caro à la porto.

Lou niòu vengut tournè sousca, maugrat que fouguèsso ben decidat à furga l’oustau dien toùti si recantous. Mas ço que naissio en guel, una meno de pentiment, li beilabo un maucountentomen sourne. Ero pas treboulat sounque, èro també furious, coumo se la tieulado parentalo l’acusabo de chicom, coumo se lou maudissio un darrier cop.

Acò fai que, abans de dintra, lou meissant filh coumencè de countourna per deforo. La nueit èro negro, e digu lou poudio pas veire, « se vezio soulomen pas à guel-memo » La lutz venio pas fin eici ; dien la sournièiro avio mai de valéncio per afrounta si remembres.

Aqui l’avet dounc, que chamino al pas del chat, coumo un maufatan que chirco per ounte dintra. Faguè dapassou lou tour de l’oustau. Dien l’oumbro que l’estroupabo, pareissio coumo cachat per una tranquilitat estranho ; un oustau de trevos, de tornos. L’ome se tournè trouba davant, del coustat oucidentau de l’oustau, e s’aturè de la porto, per la buta s’èro pas que barrado, per la peta s’èro pestelado.

Mas sousquè un cop de mai. Gausabo pas dintra dien l’oustau pairenau que voulio pamen tourna veire. Ero coumo se cranhèsso de tourna veire pareisse soun paire ou sa maire, ammé lou bras parat per lou maudi, à guel lou filh marrit, lou cieutadan marrit, trahidour de la familho, trahidour de la patrìo.

E vaqui que la porto se doubriguè lentomen, e qu’una fenno apareguè al lindau. Pourtabo la fardo manioto – una faudo de coutoun, negro amm una listro roujo, una belouso de coulour encro, sarrado à la talho, e pel cap avio un grand bounet, adournat de ribans ei coulours grècos.

La fenno avio una caro energico, de grands ueis negres, d’una voiofourèjo, e de gauto usclados coumo li pescadours de la costo. À mai de sieissanto ons, se mantenio nalto e drèito.

Acò èro Andronika Starkos, espouso de Panteleïmon Starkos. La maire e lou filh, separats de tant de temp, vengut fourastiers un de l’aute, se troubabou caro à caro. Nikolaos Starkos pensabo pas se trouba nas e nas amme guelo… L’apariciou l’espaventè.

Lou bras parat vers guel, en l’empachant de passa lou lindau, Andronika diguè pas qu’aquéssi quauques mots, que faziou pour dien sa boucho :
Nikolaos Starkos boutarò pas piû lou pè dien l’oustau de soun paire !... piû jamai !

E lou filh, impressiounat per aquelo menaço, requioulè. La fenno que l’avio pourtat dien soun ventre l’embandissio coumo à un traite. Vóuguè faire un pas endavant… Un gèst inquèro pieje, un gèste de maledicciou, l’aplantè cossé.

Lou filh deboutat s’en tournè vistomen, sourtiguè de la courtiau, e davalè à gronds passes lou raspalhou del baus, sèns agacha darrié, coumo s’una mô invisiblo butabo sis espallos.

Andronika èro demourado imoubilo soubre lou lindau, fin que lou veguè dispareisse dedin la nueit.

En detz minutos, Nikolaos Starkos èro arribat al port, troubè lou barcou e li mountè, sèns leissa ris veire de soun treboul, tournat mèstre de se. Li dez omes chausits per Gozzo èrou ja à bord del sacolev.

Lei manobros se faguèrou lèu. Sufizio de leva lei velos, adoubados ja per una partenço rapido. Lou vent de terro, que coumençabo justomen de bufa, facilitè la sourtido del port. Cinq minutos daprès, la Karysta èro ja foro lou grau, que navegabo en lioc sigur, en silénci, sèns que lis omes del bord ou li de la ribo ajou butat un soul crit de saiut.
Mas lou velié avio pas fach una mìlio quand d’un cop una flambo mountè de la cimo del baus.

L’oustau d’Andronika Starkos cramabo e lei flambos traucabou la tieulado. La maire guelo-memo lis avio alucados ; voulio pas que demourèsso ris del fougau ounde soun filh èro nascut.

Fin tres mìlios d’alai, lou capitàni pouguè pas quita dis ueis lei flambos que parpelejabou soubre lou terradour de la Magna, e lei seguè de l’oumbro fin que s’escantiguèssou. Andronika avio dit : « Nikolaos Starkos boutarò pas piû lou pè dien l’oustau de soun paire !... pas piû jamai ! »

.

Aucun commentaire: