lundi 18 janvier 2010

Vermenouzo : A LA SOUIRO ! - trach de « Jous la cluchado »

.

Dizen « lou loup », coumo tout lou mounde en païs d’o, mas quand avion lou malur de n’avedre, li gents diziou « A la souiro ! » quand anabou chassa li loups. Dizi cò per vous faire coumprendre lou tìtoul d’aquel pouemo de Vermenouzo.

Adija din las annado 1650, Peire Guerin de Nant (es en Rouvergue, mè de parla cevenou) escriviè: (es un loup que se plan:)

"S'ieu prené quauqués cops un ognel escortat,
Ay lous pastrés al qioul jusques que l'ay quitat.
S'oprotgé d'un troupel, me cridou : Souyro! souyro !
Et la pau que me fan me fo veny lo fouyro."





0+0+0+0+0+0+0



A LA SOUIRO !

Del temp de moun beleto e de soun ouncle Farjo
Avion de loups, belcop de loups, dien lou Cantau.
Un jiour, ouncle e nebout èrou souls à l’oustau.
A lo cuzino, jious lo chaminèiro larjo,
Count lou pian d’un garric am’ sa ramo aurio claus.

Co-èro l’ivèr : les dous cassaires se caufabou.
Un soulal alucat tenio lou fougairou,
E guéches, am’ lo rispo ou l’esclop, l’atisabou
tout en parla del temp passat, e li bufabou
Am’ lou canou de fèr que sèrv de bufadou.

Tout èro nèu deforo e lou vent freid bramabo :
Se n’èro pas jiamai vist un tô bèl moudòu.
Soul, Diéu sap tout lou bos qu’à l’oustau se cramabo !
E coumo sons quita, jiour e nuech ivernabo,
les aures pau ou prou dien la nèu trescoundiòu.

Té, nebout, ço-faguet l’ouncle Farjo al grond-paire,
Cò’s amm un temp atau qu’un ser ieu tière un loup,
Lou grond bregand s’èro counhat dinc uno sout
E me sanhabo aqui moun milhour ivernaire,
Quand, per bounur, lou puòrc, qu’èro un fièr roundinaire,
Se bouto à giscla. Ieu davale amm lou fuzilh ;
Lou loup arranco à courre enrufat, lou t’afuste,
N’avio pas que del ploumb, mès sabet qu’ai l’uèlh juste,
E sus tout un coustat, del còu dusco al mounilh,
li trauquère lo pèl, per mo fe, coumo un crilh.

Quau dèu s’en souveni, cò’s to maire, ma sorre.
Ieu m’es avis que cache inquèro lou gisclet… »
E l’ouncle suls landiers atiset lou souquet.
Tout vièlh qu’èro deja, l’ouncle, verd coumo un porre,
Avio lo bourro espesso inquèro sul cruquet.

Mès tout d’un cuòp deforo : « A la souiro ! A la souiro ! »
Les dous omes cossé aun lou fuzilh al pounh,
E l’ouncle dien lou sèu abouco, al lioc de ploumb,
De troçs de fèr, de vièlhs boucis d’atiagadouiro :
« Anen, ço-dis, nous cau lo pèl d’aquelo louiro.
Vèi, Garric, caminen à lo posto » Garric,
Qu’èro lou noum de moun belet, davant Diéu saio !
Toutses dous, dien lo nèu endusco miejos-braios,
N’aviòu pas fach vint pas, que trobou lou labrit,
Un dei côs de l’oustau, muòrt al pè d’un garric.

L’aute, lou Souliman, un poulit cô de casso,
Sanhous e sansoulhat, gingoulabo de pòu,
E lou pièu enrufat, madourne, lo cuo basso,
E toujour : « A la souiro ! à la souiro ! » faziòu.

Alèro al cap d’un puèch qu’apelan del Cassouire,
Ticuòm de tout bourrut passet als quatre pès ;
Dous omes bèls am de fuzilhs veniòu darrié,
E l’un avio ticuòm que li luzio sul couide.
« Cò’s lou gardo, fo l’ouncle : o sa placo de couire,

E l’aute, creze plô que cò’s Jion lou Bastard.
Agacho-lou plegat amount coumo uno carbo !
Am’ so bourro que semblo aquelo del singlar
E soun nas rebicat coumo un bèc de busard :
Ieu couneisse d’eici soun nas e mai so barbo. »

« Esperat-nous ! cridet moun belet, esperat ! »
Les dous omes cossé fronc à fronc s’arrestèrou,
E l’ouncle e lou nebout traversèrou dous prats,
tout lou devés, e per la froumentau mountèrou ;
Mai bategabou dur quand sul puèch arribèrou.

Aco-èro be lou gardo en efet, Juon Martin,
Am’ l’aute lou Bastard, apelat Cap d’Estoupo
Per tau qu’avio les pièus quilhats coumo uno poupo.
Lou loup, l’aviòu blassat, e dempuèi lou mati
Lou pistabou del song : « Cau que saio pr’ati,
So-faguet lou Bastard ; es foutut, pot più courre.
L’aven assoubtat juste à chaval d’un moutou,
E l’èi tirat coumo saltabo un darcadou.
Sai pas se l’èi toucat per l’esthino ou pel mourre,
Mès, sul cuòp de fuzilh, o fach lou cap-bourdou.

L’esparsounabe ammé de lo bouno dragèio,
De bous prunèls de fèr, creze qu’es plô toucat.
Vezet, pèrd tout lou sang, lou bougre, èi dien l’idèio
Que minjarò pas più d’arets ni d’anoucats ».
L’ouncle agacho lou sang, e dis : « L’as pas mancat ;

Mès, vezes be, l’efont, un loup, acò’s pinhastre ;
Ieu n’èi vist un, un cuòp, es vertat qu’èro bèl,
Qu’estranglet cop su cop sièi fedos d’un troupèl,
Amai cujet inquèro après mingia lou pastre,
E qu’èro un loup qu’avio tres balos dien lo pèl. »

Les cassaires, sons brut, s’atintou su lo pisto.
De temps en temps troubabou ’n gaulhassou de song.
L’ouncle rizounejabo e dizio : « N’es pas lonh,
E tenet, les efonts, chut ! s’avet bouno visto,
Lou poudet veire aval estendut de soun long. »

Qu’èro be guel. Al ras d’un troç de bouscalhado,
Dinc uno vièlho agau lou loup s’èro counhat,
E sul blonc de lo nèu, aqui duro e gelado,
L’on vezio negrigia so pèl eibourrissado :
Cò se passabo al cap del bosc d’en Cavanhac.

Lou Bastard drech al loup camino ple de foufo,
Sons pensa que poudio se fa mingia tout crieu,
Sons fa cas del belet que cridabo : « Atencieu !
Un loup se culis pas, Jion, coumo una majoufo :
Aqueste semblo muòrt, mès quau sap s’es pas vieu ? »

E tout d’un cop lou gardo e l’ouncle e moun grond-paire,
Te vaun veire lou loup s’enaire coumo un fòu,
Darca sul Cap d’Estoupo e l’atrapa pel còu.
Sons l’ouncle Farjo, eici, lou malirous cassaire,
Gafat e desastrat, èro perdut, pecaire !

Mès l’ouncle, amm aquel uèlh qu’avio, d’un blu d’acier,
Freid e vieu tout al cuòp, - un uèlh qu’es de familho –
Veguet e coumprenguet cossé tout lou dangier.
Afusto à trento pas lou loup, drech à l’aurilho,
E sul cors del cassaire afrabat, lou desquilho.

Lou Bastard, tout variat, se lèvo : « Endount ? Quau sèt ? »
So-dis, mès la calour torno à so caro pallo ;
Atrapo lou loup e lou cargo su l’espallo :
Lou mourre, per davant, li toucabo les pès
E la cuo li pendio suls turmèls, per darrié.

Cò’s eici qu’arribè nosto vièlho Annesoto,
La pastouresso, sons counoulho al bavarèl,
Despenchinado e que venio, troto que troto.
« Ah ! Garric, l’avet tiat, ço-dis, e be, tô mièlh !
Car lou bougre o sanhat noste aret lou pus bèl.

De lou veire atau muòrt, cò me remplis de joio.
Venio, -zo creiriat pas – de gita pel Prat-Nalt,
Que darco la mitat de moun troupèl d’un salt,
E m’estranglo l’aret d’un soul cuòp de caissau.

Ieu li toumbe dissus, Garric, amm lo counoulho,
Mai, per mo fe, n’en fau dous boucis pel coupet.
Ah ! vous sariat carrat, vous, de li tira un pet ! –
L’apelabe voulur, tregiaire, traulho-estoulhos !
Mès guel, à plenos dents, tenio toujour moun oulho.

A pouder de tusta, de crida, çaquelai
Lou faguère fugi ; partiguet à lo posto.
Les loups, quaucun m’o dit que lour manco uno costo ;
Se podou pas flagi : cò’s plô fach, d’acò rai,
Car sons acò belèu, m’aurio virado en lai. »

So que vous dize aqui n’es foutre pas un conte :
L’Annesou demourabo alèro à cò de Conthe,
E mai d’un s’en souvé que me dirò pas noun :
Touto soulo tenguet al loup, noum de noum !
E per uno pastouro, acò’s crane acò’s gionte.

Aquel loup rapourtet de la viando à moudòus,
Car faguet, pensat be, lou tour de lo coumuno,
E per uno pascado acò n’en fouguet uno !
Cauguet uno carrugo amm un parelh de biòus
Per pourta jusco al bourg d’Itrac toutses les iòus.

Vermenouzo, trach de « Jous la cluchado »


Le loup de Loupian (hérault)
Animal Totémique


.


Aucun commentaire: