lundi 28 mai 2012

Michello Craponne : Lou gros esfrai

.




Lou gros esfrai



Aviéu de segur quinge o sege an, e pèr ana au licèu, me falié percoula mai de tres kiloumetre à pèd pèr rejougne l'arrestado dóu car.

Tres kiloumètre pèr encamba un cresten, à travès ermas, camin clapeirous, bos, esclargiero. À la bello sesoun, èro un encantamen, à pouncho d'aubo perfumado de badasso, de susprendre li lapin dins l'esclargiero, la lebre boumbissento dóu jas, vèire tout lou mounde menudet di bestiouno à l'obro, èstre acoumpagnado pèr lou cant dis aucèu dins la bouissounaio, entre-vèire lou reinard s'endraia de garapachoun demié lis àutis erbo.

Mai tre l'autouno, d'aquest'ouro matiniero, tout èro encaro aprefoundi dins l'escuresino, emai qu'estènt pas forço cregnento, m'atardave pas, courrènt quasimen pèr arriba fin qu'aquelo ribo de la routo. Li niue que la luno alusentié, èron encaro mai esfraianto ; tout prenié un trin fantasti ; la siloueto di grands aubre balancejavo soun oumbro negro sus lou clar dóu camin ; avançave tèsto souto, regardant que mi pèd que fasien redoula li caiau dins la draio.

Un d'aquèli matin, dins la fresquiero de la fin d'autouno, alor que travessave lou bos de roure, ausisse ourla à quàuqui mètre de iéu. La tressusour me pren e buto encaro lou pas pèr escapa à n’aquelo menaço, à n'aquelo creaturo amatado dins quàuqui tousco.
Mai dins lou grand silènci dóu bos, alor que counglaçado de l'esfrai, courre coume uno perdudo, li bram se raprochon ; quàuque èstre invesible e maufasènt , ome o bèsti, me seguis de segur; ause pas me revira, mis iue roudihon de drecho à gaucho ; rèn !...Moun cor pico tant fort dins ma peitrino que pode gès ausi d'autre brut à l'entour.
Mai que d'un cop, m'embrounque dins ma courso esglariado ; toumba aqui sarié ma fin tras que seguro; m'arrape i branco, e courto d'alen, arribe enfin au descubert alor que la creaturo decèsso pas d'ourla à l'óuriero dóu bos.

À vèspre, recampado à l'oustau e encaro souto lou cop de la pòu, conte moun auvàri à moun paire que me respound dins un cacalas: « Michello, veguen, l'as pas recouneissu? Es lou grand-du ! »
A la fes escalustrado que moun paire riguèsse ansin de ma pòu e dóu meme tèms rassegurado, me siéu mestrejado e tout de long di quàuquis annado ai pus tourna parla de ma mau-parado.

Pèr quant à moun paire, amusa, a counta acò à sis ami cassaire, e es coum'acò que quàuqui tèms après, n'i a un d'entr'èli que, desbarcant un sèr à l'imprevisto à l'oustau, vengué m'óufri lou grand-du empaia.
Ai alor pouscu lou regarda sènso branda, moustras esfraiant d'aquest matin d'autouno, e meme sourire d'aquelo grando pòu.

Mié-siècle après, o gaire se n'en manco, es toujour aqui, lis arpo acroucado à la branco ounte lou fusiéu l'a de segur susprès, e souventi-fès, lis iue dins si iue de vèire, ai counta is enfant l'istòri d'aquèu rescontre.



Michello


.

samedi 26 mai 2012

Le Dolomiti a Bologna : Il mito ladino di Aurona tradotto e letto in catalano e castigliano

.







Le Dolomiti a Bologna,
incontro all’associazione Hispania



Il mito ladino di Aurona tradotto e letto in catalano e castigliano


Hispania
via Vallescura 12/2
Bologna
tel. 342.1047100


www.asociacionhispania.it


Bologna – L’associazione culturale Hispania ospita, venerdì 1° giugno, alle ore 18.30, la lettura in italiano, in catalano e in castigliano di uno dei miti ladini delle Dolomiti.
Aurona ovvero Il paese dell’oro e delle luci è un racconto scritto da Nicola Dal Falco e pubblicato in collaborazione con L’Istitut Ladin Micurà de Rü e la Società Dante Alighieri di Bolzano.
Appartiene alla storia della caduta del regno di Fanes, i cui antichissimi frammenti furono raccolti di bocca in bocca da Karl Felix Wolff, agli inizi del Novecento e rielaborati secondo il gusto e la cultura tedesca del tempo.
Nicola Dal Falco insieme alla professoressa Ulrike Kindl, docente di germanistica all’università Ca’Foscari di Venezia, massima esperta di Wolff, hanno lavorato insieme per due anni alla riproposizione di quei miti, risalenti all’Età del bronzo di cui Aurona rappresenta uno dei frammenti più interessanti.
Ma soprattutto, con Est Ovest Aurona, è stata disegnata una mappa linguistica che abbraccia, attraverso le traduzioni in friulano, ladino gardenese, romancio sursilvan, provenzale e catalano, un arcipelago di idiomi con una straordinaria comunanza di aspetti.
La serata di letture in italiano e catalano sarà condotta da Yolanda Sabatè, presidente dell’Associazione culturale Hispania, insieme a Nicola Dal Falco, Ulrike Kindl e Oscar Banegas Garrido, autore della traduzione in catalano e in spagnolo.


traduzioni di Aurona



Dall’introduzione di Est Ovest Aurona:

Aurona è, in origine, un nome geografico che nell’arco alpino ricorre sia a est che ad ovest: nell’alta Val d’Ossola, il ghiacciaio d’Aurona chiude la salita verso l’omonima bocchetta, e nelle Dolomiti un ruscelletto nelle zone della Marmolada porta lo stesso nome: ruf d’Aurona.
L’etimologia è incerta, ma l’assonanza con aurum ha associato il toponimo con leggende che parlano di tesori persi. L’Aurona delle Dolomiti ha ispirato il racconto di Nicola Dal Falco, che per la prima volta percorre la strada da est a ovest, dalle Alpi Carniche, passando per le Dolomiti centrali e il cantone dei Grigioni fino a lambire la Provenza e la Catalogna, un viaggio dentro l’arcipelago degli idiomi ladini, dove un’unica lingua si può declinare in molte favelle.
Ma che tipo di lingua è?
Era Isaia Graziadio Ascoli, il padre della glottologia italiana, che nei Saggi ladini del 1873 diede un profilo e un nome a questa lingua che le varie genti, a loro volta, indicano con i nomi più disparati.
Un'unica lingua ladina, cioè una comune lingua nazionale, non esiste. Esistono solo tante parlate diverse, ma simili. Il ladino arcaico si è formato durante i lunghi secoli del dominio romano, dopo l’inglobazione dell’arco alpino nel mondo classico latino, una lingua romanza, quindi, parente stretta delle grandi lingue nazionali come ad esempio l’italiano e il francese.
Ma le tante favelle non trovarono mai il punto di aggregazione per crescere fino a diventare la lingua di uno stato.
È, oggi, una lingua minoritaria, conservata in alcune isole geografiche. Le traduzioni che presentiamo non corrispondono, quindi, ad altrettante lingue, ma sono cinque idiomi appartenenti ad un unico ceppo: friulano, ladino gardenese, romancio sursilvan, provenzale, catalano.







.

jeudi 24 mai 2012

SULLY-ANDRÉ PEYRE : TROIS POÈMES (Marsyas n° 380, Octobre 1961)

.







SULLY-ANDRÉ PEYRE
TROIS POÈMES :




AI TANT ESMARRA ...

Ai tant esmarra moun pantai
Dins li campas esterle
Que sabe plus mounte s'envai,
Car li jour èron guerle.

Vers lou trelus, vers lou tremount
Ounte lou cèu es rouge,
Vers l'uba que gardon li mount
Bèn mai bèu que ferouge,

Vers l’adré de la mar sereno
E di soulèu de Crau,
Ai tant vira ma gau, ma peno,
Coume vers de mirau,

Que sabe plus mounte es la lus
Nimai mounte es la pauso,
E que moun pas se counèis plus
Dins l'erbo e dins li lauso.

Se i’a pamens un esclarjun
Au secrèt dóu campèstre,
Mounte mi sounge soun rejun,
Noun sabe ounte pòu èstre.


Traduction : J'AI TANT ÉGARÉ J'ai tant égaré mon rêve dans les friches stériles que je ne sais plus où il va, parmi l'obliquité des jours. Vers le levant, vers l'occident où le ciel est rouge, vers le Nord que gardent les monts bien plus beaux que farouches, Vers le sud et la mer sereine et les soleils de Crau, j'ai tant tourné ma joie, ma peine, comme vers des miroirs, Que je ne sais plus où est la lumière ni le repos, et que mon pas ne se discerne plus dans l'herbe et dans les pierres. S'il est pourtant une éclaircie au secret de la campagne, où mes songes sont rassemblés, je ne sais où cela peut être.


P. Rinaldi
New York
Usa
2012



*+*+*

Au centre

ESCARRABIHOTE ...

Escarrabihote, pichot aucèu,
Que noun sabes ounte finis lou cèu.

Despachote de prene ta voulado,
Pèr que la lus fugue mens desoulado.

Se passes dins lou cèu d'aquel endré
Ounte siéu clin souto un aubre tant dre,

Davalo, e pausote sus l'auto ramo
Ounte moun vièi desir enca s'entramo;

E pièi vait'en esperdre dins la lus
Aquéu secrèt que dins l'aubre èro clus.



SOIS VIF ET SOIS LEGER ...
Sois vif et sois léger, petit oiseau, car tu ne sais pas où finit le ciel. Hâte-toi de prendre ton vol, afin que la lumière soit moins désolée. Si tu passes dans le ciel de ce site, où je me tiens penché sous un arbre si droit, Descends et pose-toi sur la haute ramée à laquelle se mêle encore mon vieux désir ; Et puis va-t-en et perds dans la lumière le secret qui dans l'arbre était caché.



K. Keller
Dortmund
Deutshland
2012


*+*+*


TOUN PANTAI ...

Toun pantai encaro s’apielo
Contro la terrasso di rèi;
Li pijoun que bevien i pielo
An voula sus li téule vièi.

Aro es deserto la grand plaço
Ounte avien adès davala;
D'oumbro cuerbon de sis alasso
Lou jour, li bàrri, li valat.

Lou tèmple es barra que doumino
Lis oustau e lis estajan;
La póusso dóu tèms s'enfroumino
Sus li toco e sus li mejan.


TON REVE... Ton rêve est encor appuyé contre la terrasse des rois ; les pigeons descendus aux abreuvoirs ont volé sur les vieilles tuiles. La grande place est maintenant déserte où les pigeons étaient venus ; des ombres, de leurs grandes ailes, couvrent le jour, les remparts, les fossés. Le temple est fermé qui domine les maisons et les habitants ; et le temps est une poussière sur les buts et sur les moyens.


(Marsyas n° 380, Octobre 1961)


.

mardi 22 mai 2012

Michello Craponne : Li manjo-saboun

.





Li manjo-saboun


Dins lou vilage que i’ai creigu, i'avié quàuqui pichoun coumèrci, pèr la majo-part istala di dous coustat de la grand-carriero, la routo naciounalo que nous religavo au rèsto dóu mounde: cafè, marchand de journau, burèu de taba, boucharié, boulenjarié, quincaiarié, couifaire, garage, bos e carboun, e très espiçarié ounte s'atroubavo de tout, fin qu'à l'aigo de « cologne » que se croumpavo, coumo lou rèsto, à detai..

Tres barricot de vèire trounavon sus un moble, bèn en evidènci, à coustat dóu papié pegant pèr arrapa li mousco, dóu saboun de Marsiho e di tubo de poumado. Tout acò vesinavo poulidamen emé la caisso de merlusso seco, lou barrichèu d'anchoio, la grando bouito de ferre dóu cafè en gran que leissavo escampa quàuqui redoulènci. Em'acò fau apoundre li barrau d'óli, e, dins la sesoun, lis óudour requisto de la frucho bèn maduro; e vaqui que nous trouban tourna-mai dins l'univers óudourant de l'espiçarié.

Uno d'aquèli boutigo, un pau en reculamen sus uno placeto, darrié uno font quasimen muto, m'atiravo pèr d'àutri resoun. Au founs dóu membre, darrié lou coumtadou, trounavo uno poulido pendulo à couguiéu en bos de nouguié , magnificamen escrincelado. A l'ouro picanto, après un pichot desclavaire, lou couguiéu banejavo au bout d'un mecanisme coumplèisse de crousihoun de bos que se desplegavon e s'aloungavon; n'ère pivelado ! L'estrategio counsistavo sèmpre à espera l'ouro ounte anavo fusa de soun trau, pèr intra dins la boutigo. Pèr bonur dounavo la replico, e l'espicièro esperavo la fin de l'episòdi pèr me demanda : « De-que te fau, pichoto ? »

Eici, li croumpo èron d'uno autro meno, e un perfum indefinissable floutejavo dins l'èr, uno óudour vieianchouno de burre rànci, de cafè esventa, de la frucho passido, mesclado en aquelo dóu saboun, di cristau de sòudo, e de la cordo dis espardiho.

Eici, i'avié jamai la foulo: au dindamen dóu trignoun d'intrado, segui pèr lou crussimen dóu parquet, l'espicièro arribavo darrié soun coumtadou pèr uno porto escoundudo darrié uno paradouiro, derroumpudo dins quàuquis obro de l'oustau, secavo si man dins soun grand foudau blu.

Crese que tóuti se ié servien un pau pèr pieta, en se tenènt de croumpa de mangiho que de segur mancavo un pau de frescour.

Un jour que travessave la placeto, veguère l'espicièro que charravo em'uno vesino, e ausiguère que ié disié: « Sabe pas ço que an, eici, li gènt, manjon que de saboun e bevon que d’aigo de javel!».



Michello Craponne

dins Lou journalet dóu Pont de Garanço

N°5 de Jun de 201
1

.

dimanche 20 mai 2012

Yves Gourgaud : Un poème montpelliérain de 1729



.





Un poème montpelliérain
de 1729



Cette poésie a été imprimée « A Montpellier, chez Jean Martel, imprimeur ordinaire du Roy et des Etats de Languedoc, près l’Intendance. 1729 » : c’est du moins ce que relève le copiste du texte, qui a ajouté cette note en marge de la poésie :
« Copié littéralement sur l’imprimé, tant pour l’orthographe que pour la ponctuation »
Un lecteur de Marsyas2 pourra peut-être retrouver le nom de l’auteur ? le seul indice que nous laisse le texte, c’est qu’il est l’ami de l’abbé Plomet, personnage montpelliérain assez connu.

Je reproduis à mon tour « littéralement » la copie (anonyme) de ce poème imprimé en 1729 :

Lou Printems
« Imitation de la quatrième ode d’au premié livre d’Horace. Solvitur acris hyems adressade a Moussu l’abbé Plomet, per soun tres-humble servitou M** »



1

Plomet à la saisoun nouvelle,
Un affroux hiver a cedat :
Enfin, de sa rigou mourtelle,
Lou Printems nous a delivrat :
Lou magistrau, la tremountane,
Qu’à force de buffa s’escane
Fan place as airs douces et fins ,
Que d’un aimable badinage
Caressaran nostre visage,
May que garden pas lou dedins.



2

Nostres marchands s’en van à Cette
Per mettre en mar sous bastimens
Lou bestiau que broute l’herbette
Se doune mille Passe-tems ;
Quand ere enfermat à l’estable
Triste, perclus et miserable
Reclamave sa libertat :
La retraite que lou caufave
Quauques moumens, lou soulageave ;
Mais aymave may estre au prat.



3

Lou païsan dins sa tagneyre
Are n’es pas engrepesit
Au cantou de la chimigneyre
Demore pas pus appigrit :
La barbaste lusente et blanque,
La glace qu’en Estieu nous manque,
Coume fara pas aquest’an,
Rescondou pas dins nostre prade,
Aquelle verdou tant aimade
D’ounte souven nous égayan.



4

Venés veyre nostres fillettes,
Que trefoulissou de dansa.
Sus l’herbe, et las margaridettes
Toutes s’empressou de sauta ;
Ou dins un recoin dau Peyrou,
Proufitou dau cla de la Lune,
Jusque qu’une Mere importune
Ven crida coum’un Lougarou.




5

Que lous faseyres de farrailles
Buffou lou fioc tan que voudran,
Qu’en lou martel et las tenailles
Tout lou jour exerçou sa man :
Dau Printems celebren la feste :
Plomet, courounen nostre teste
De la Meurtre qu’à pene nay ;
De las flous dont la terre ouverte
Peuple la campagne deserte,
Quau carga chacun nostre fay.



6

Lous agnels soun tendres et grasses,
Lous cabrits li devou pas res ;
Dins lou plasé das bons Repasses,
Se quau diverti quauque fes :
Proufiten dau tems que nous reste ;
La Mor noun sera que trop leste ;
Savés qu’espargne pas degun :
Lou Louvre embe toute sa Garde,
Permes l’intrade à la Camarde
Coume la cabane d’un Gus.



7

Pourten pas lion nostre esperance,
Tout-à-cop nous faudra parti ;
Qu’agen richesse, aboundance,
D’aqueste Mounde quau sourti :
Mais qu’une maudite tristesse
Cause pas pus nostre paresse ;
Nous soumetten pas à las leys
D’un chagrin, que se nous tuave,
En la fougasse de la fave
Pourrian pas pus faire lous Reys.



(présenté et retranscrit
par Yves Gourgaud)




.

vendredi 18 mai 2012

N Dal Falco : Trova la notte

.






*+*+*



Trova la notte


come tenebra la casa



dove s’addensa la notte,



oltre l’azzurro e le nuvole sospese,



dove l’ombra si consuma come un cero



***

…e ancora,



trova la notte,

il tè che tinge i giorni,

lucenti di troppe frasi,

di troppe lacrime

***



cortile



allunghiamo il sonno
della prossima veglia

di fronte ai monti

posati come uccelli



e al cielo

sempre

in cielo


***


la nebbia che stanotte

ha bagnato i ciliegi

cucirà un velo al silenzio



come un’orma

è restato

il suo profumo



«ascoltami nel riposo

tra i sassi del torrente

nuova stanza dei grilli»



il signore di Oshu

è triste

e i ciliegi in fiore

***



«Trova la notte – questo è il consiglio –

dimentica le stelle, l’uggia del tramonto,

la prima cicala

e tira con attenzione le tende».






.

mercredi 16 mai 2012

Peireto Berengier : Nosto-Damo de Peipiolo

.


Nosto-Damo de Peipiolo



« En foro de la Crau se n’es gaire parla… »

Poudèn dire parié de Nosto-Damo de Peipiolo : en foro dóu Var, se n’es gaire parla !

E pamens ! Es à Sièis-Four (à mié-camin de la Sagno) qu’avèn la capello paleoucrestiano la mai vièio d’Europo… La coulegialo Sant Pèire e Nosto-Damo dóu Mai ié raubon la noutourieta. Avans elo, encaro, i’avié deja aqui un culte pagan qu’an retrouba uno pèiro à tres coufèu cava pèr l’ome e utilisa au tèms di Ligure pèr li sacrifice.

Dins un païsage requist, au mitan dis óulivié, dis auciprès, di pin e di vigno, aquelo capello vous aculis au bout de soun caminet calada entre li restanco. Capello de la pountanado caroulengiano, dato dóu siècle VIen e meme de la fin dóu siècle Ven e gardo la memòri de l’ancian priéurat de Sancta Maria de Sexti Furno (Sièis-Fours) que toumbè dins lou bèn de l’abadié Sant Vitour de Marsiho au siècle XIen.

Lou siècle VI es lou tèms d’un proumié age de l’art rouman en Prouvènço e N. D. de Peipiolo n’es lou tipe : uno glèiso coume uno nau revirado e sa croto. La vouto es à plen cintre e li pèiro jauno, roso o griso, bèn ajustado mai pas aliscado. Uno architèituro un pau coume se troubavo à Chipre o en Sirìo au tèms que Sant Cassian venguè à Marsiho pèr founda Sant Vitour (414). Vai ansin qu’avèn vuei, souto un clouquié-campanile, tres nau e tres absido virado levant-pounènt que daton di caroulengian, provo facho emé la descuberto de dès-e-vue toumbo emé si terraio, souto li paret dóu deforo.



Au siècle XI, quouro vitourino, la capello fuguè alargado e restaurado. Pièi au siècle XII apoundeguèron lou pourtau, la vouto à double-cabrioun, la nau dóu nord e lis arc de pèiro bluio.

Un pau à l’abandoun, fuguè restaurado en plen, en 1959, souto l’aflat dóu paire Charlier (1911-1976), un beneditin, que se vèi sa toumbo sus lou relarg de la capello. Fuguè marcado i Mounumen Istouri en 1967 bonodi lou sabé e lou biais dóu Paire Charlier que sachè tout adouba sènso rèn degaia.

Dedins, uno bello estatuo de la Vierge à l’enfant dóu siècle XVI, estatuo de bos de sourbié que ié rèsto de marco de pinturo anciano. Fai si 1,40 m d’aut. Avié dispareigu à la Revoulucioun mai es uno famiho de l’endré que l’avié recado en grand secrèt e la rendeguè en 1959, quouro la capello fuguè restaurado…

Quouro rintras, de nouvèu veiriau vous prenon pèr l’iue que soun fa de cuòu de boutiho de coulour. Lou paire Charlier avié assaja de lis encerta dins lis anciàni duberturo di paret. Segound lis ouro e la lumiero, fasien un efèt di mai agradiéu e lou paire decidè de li leissa. Se faguè ansin mèstre veirié !

E aquéu noum de Peipiolo ? De mounte vèn ?
Lou proumié doucumen que la capello i’es marcado dato de 1268 e se capito dins lis estat de la catedralo de Touloun. Se ié pòu legi : SANCTA DOMNA DE PIEPOLOS.
M’an dis que ié trouban :
- lou latin PIE, un averbe liga i sentimen pious, religious, à l’afecioun, à la tendresso o counforme i sentimen naturau.
- lou latin POLUS o lou grè POLOS que vòu dire lou pole, l’estello poulàri, lou cèu.
Noste Peipiolo sarié dounc belèu un pole, un grand cèntre religious, uno estello que menavo lou mounde ? Quau nous dira lou sèns eisat.

Vuei, es duberto cade tantoustado e se pau demanda de vesito guidado.*
Lou 29 de setèmbre, pèr la Sant-Miquéu, es grand fèsto à Nosto Damo de Peipiolo.



Peireto Berengier

* La Fraternité 04 94 63 38 29 vo Paire Hubert 06 13 92 48 23. Cade dimenche, uno messo à 9 ½ ouro

.

lundi 14 mai 2012

J.H. Fabre : Is eleitour - aux électeurs !!!

.

Poésie de saison :





Is eleitour



Is eleicioun d’aquest an,
Coume candidat se meton
Bassaquiero e Bassacan,
L’un cremesin, l’autre blanc.
E zóu, tóuti dous proumeton
Mai de burre que de pan...
Se voutan pèr Bassaquiero,
Aquest an, auren de niero;
Se voutan pèr Bassacan,
Auren de niero, aquest an.





.

samedi 12 mai 2012

J-H Fabre : Lou Ventour - le Ventoux - 1891

.






Lou Ventour


L’ivèr fini, quand lou vanèu
Is alo loungarudo passo,
Eilamoundaut, sus l’esquinasso
Dóu Ventour se foundon li nèu;
A l’alen dóu marin, la reialo flassado
D`eici, d eila, se rout e pendoulo estrassado.

As dounc pas vergougno, o gigant,
De tis espalo de lausiho
Quand lou soulèu li desabiho;
As pas vergougno en replegant,
Pèr faire vèire tout, li pan de ta camiso
Qu’empesavon de gèu li boufet de la biso ?

Agouloupa dins un mantèu
Blanc coume vèntre de couloumbo,
Que te descendié dins li coumbo
Jusqu’i boudougno di boutèu,
Fasiés rèn vèire, rèn que la taco negrasso
De ti bos de faiard bulassa pèr l’aurasso.

Eres superbe, enmantela
D’uno limousino ufanouso,
Alor que la roupo nevouso
Amagavo toun su pela,
E dins si ple d’argènt tapavo is iue toun rable
Rougnous, enroucassi, fendescla, miserable.

Eres un rèi glourious alor
Que sus lou satin de ta raubo
Gisclavon lou rose de l’aubo
Pièi dóu tremount la braso e l’or;
Ères lou gigantas vesti de mousselino,
Emé de nivo blanc de-fes pèr capelino.

Ges de nèu. Ti bos souloumbrous,
Entre li roucas e li lauso,
Soun aro, o tristesso di causo!
Un maigre bouquet de péu rous
Au crus esgarussi de ta fèro peitrino
Ounte lou loup varaio en liogo de vermino.

Eres un rèi; siés aro un gus,
Un panouchous à braio routo
Que vai barrulant sus li routo
Li pèd descaus, lou pitre nus,
E que, pèr acata la misèri dis anco.
Met négri petassoun à si gueniho blanco.



Serignan,
16 mai 1891




.

jeudi 10 mai 2012

J.H. Fabre : le Crapaud - Lou Grapaud - 1891

.





Lou Grapaud




Sur une idé d'un ami
de la Crau de Castèu-Reinard




Oh! filousofe di fangas,
Tu que tirasses ta bedeno
De mato en mato de jouncas,
E de la pato, au fres, t’alisques la coudeno;
Oh ! boudenfle e viscous grapaud,
Sian de lesi, jouncho finido:
Entre ami. charren doune un pau,
E digo-nous ço qu`as dins ta closco aplatido.

Ancian tems, dison que Platoun,
Un capoulié de la paraulo,
Em’ un flasquet dóu bon cantoun,
S’óupilavo de-fes, à la vesprado, à taulo,
A questiouna sis envita.
La coupo en man à chasco pauso,
La saberudo soucieta
Disié lou Bèu, lou Bon e lou Verai di causo.

Faguen ansin.—De-qu’es lou Bèu?
— Pèr iéu, lou Bèu es la grapaudo.
Rèn, souto la capo dou cèu,
La vàu, quand au printèms a pres sa jauno faudo
E sa baveto blanco. Noun,
Rèn vau sa peitrino boufado,
Si pato poupudo, que soun,
Lou dirias, facho au tour pèr li man d’uno fado.

Pèr la vèire un moumen, pauras!
De-sero, au dardai dis estello,
Sorte plan-plan de moun clapas
E d’un ciéucle de braso atube mi parpello.
Acò ‘s pas proun de la bela
De liuen: moun pitre crentous auso,
De sa voues rauco, rampela
La superbo grapaudo au maset de ma lauso.

— Passen. Lou Bon, de-qu’es pèr tu?
— Pèr iéu, lou bon es la barboto.
S’es grasso à lard, a la vertu,
Sènso m’assadoula, de me metre en riboto:
Es melico pèr lou perus!
Acò douçamen vous gatiho
De-long ounte lou ruscle prus
E deliciousamen dins lou gavai s’esquiho.

Es bon peréu lou grihet brun
Que destousque foro sa baumo;
Es bon, quand volo au calabrun,
Lou tavan-merdassié, que sènt lou musc qu’embaumo.
Despichous es pas moun defaut:
Me regale emé la racaio
Di poucelet que prenon sau
Au saupètre susa pèr li vièi muraio.

— Vai bèn. E pièi, qu’es lou Verai?
Que n’en pènses dins ta cabosso?
— N’en pense rèn: pamens dirai
Un mot aprés d’un vièi qu’avié roula sa bosso:
De ço que nous regardo pas,
Disié, nous roumpen pas la tèsto,
Car nifla plus liuen que soun nas
Es marrit i grapaud; pichot, es uno pèsto.


Niflariés plus liuen, tu, l’ami,
Mourre pelous, faço paloto?
Pèr bèn dina, pèr bèn dourmi,
As lou Bèu, ta grapaudo, as lou Bon, ta barboto;
E, te fau mai! Dins li fangas,
Li tèsto-d’ase, ma famiho,
Te tratarien de bedigas
E dirien: Qu’es aquéu qu’a tout e que rouviho ?

Escouto, lou mourre pelous,
Brave grapaud: de ta sagesso
De-fes, segur, sariéu jalous
Quand la fougno me pren en de jourde tristesso.
As la santo simplecita
Dóu bestiàri que fai ripaio,
Caligno e niso, esvedela
Dins lou fres de la bouvo o la caud de la paio.

As lou nescige benesi,
L’indiferènci tranquilasso
De tout, foro de ti plesi;
Te demandes jamai ço que tant nous alasso
E, pecaire! tant nous gausis
A rambaia. Soulo ta lauso,
La verita jamai lusis.
Que t’enchau lou Verai e la resoun di causo?

Aquéu soulèu n’es pas lou tiéu.
Se de l’autre la calour raio
Pèr tu, grapaud, coume pèr iéu,
Lou soulèu dóu Verai trelusis e dardaio
Rèn que pèr l’ome. Lou tavan
E lou grihel soun ta pasturo;
De verita mai que de pan,
A mens d’èstre grapaud, l’ome fai nourrituro.



Serignan,
1891


.

mardi 8 mai 2012

AUTHEMAN : JACOUMAR PAIRE E FIEU - 1901

.




JACOUMAR PAIRE E FIEU

Autro-fes, quand venié qu'un ome trepassavo
D’usage, dins soun art, soun fiéu lou ramplaçavo,
Car lou fiéu douno ajudo au paire e d'aquéu biai,
Souvènt es autant qu’éu au courrènt dóu travai,
Mai vuei n'es plus ansin, tóuti fan la bestiso
De chanja d'emplega tout coume de camiso;
Ço que fai que, i’aguènt pèrtout d'ome nouvèu,
O tout se distimbourlo o tout vai de cantèu.
Se me permete aquéu pichot bout de critico,
N’es pas moun entencioun de parla poulitico;
Es acò que nous met tóuti dins lou bourboui
E despièi proun de tèms sabèn ço que n'en coui.
Revenen…. Vous disiéu qu'antan, dins li famiho,
Dóu travai peirenau li garçoun e li fiho
Fasien l’aprendissage à l’oustau.... S’estruisien
Dóu trafi que si paire e si maire fasien,
E quand avien lou goust e lou biais de ié mordre,
Bèn souvènt devenien d’oubrié de proumier ordre.
Au-jour-d’uei, se lou paire es courdounié, lou fiéu
Dis: — Tira lou lignòu! Acò ’s trop bas pèr iéu.

S’es païsan: — Adiéu, poudès me veni querre,
Paire! Vau m'entrauca dins lou camin de ferre.
Se saup un pau escriéure e proun legi, lèu-lèu,
Vòu èstre professour o garçon de burèu.
Li chato que l’amour de la teleto afolo,
Pantaion lou brevet de mestresso d’escolo.
Antan, se lou paire èro amoulaire o fustié,
Eh! bèn, vesias si fiéu countunia soun mestié;
E s'èro jardinié, lou paire, la marmaio
De bono ouro sabié reclaure l’ourtoulaio.
M'anas dire: — Perqué tout aquéu racontar?
Es just pèr vous parla di dous vièi Jacoumar
E vous dire perqué fuguèron mes deforo
E ramplaça au clouchié pèr soun fiéu e sa noro.
L'autourita d'alor, lou cas estènt pressant,
Anèron pas bèn lieu cerca de ramplaçant,
Bèn segur que degun devié miés saupre faire
Qu'un fiéu qu’avié ’studia lou mestié de son paire.
Or veici que sujèt aguèron de seriéu
De remplaça lou vièi Jacoumar pèr soun fiéu.

Planta dre, tóuti dous, dins soun arcado viejo,
L’ome picavo l'ouro e la femo la miejo.
L'obro, à dire verai, sèmpre avié bèn marcha,
E lis Avignounen poudien s'ana coucha
Tranquile, assegura que li campanejaire
Li reviharien just à l’ouro dis afaire,
Quand se vai devina qu’un vèspre, sus lou tard.
Un ami vèn trouva lou brave Jacoumar
E ié dis: — Esto sero, anan faire riboto,
Fau que vènges, cargan uno miejo-culoto!
Jacoumar voulié pas quita soun posto; mai
Tant de fes sa mouié ié digué: Vai-ié, vai!
N'ai pas besoun de tu, iéu, pèr souna lis ouro
Que vès-l'aqui parti ’mé l’ami Jan Toutouro.
Enregon l'escalié, que davalon plan-plan,
S'arrapon bras dessus, bras dessouto e s'envan
Abas en Bartalasso, ounte quàuqui coulègo
Lis esperavon, tout en se lipant li brego,
Car à l'àsti viravo un superbe dindas
E l'óudour d’un civié gatihavo lou nas.

Se faguè pèr ma fisto! uno noço coumplèto
E, coume l'avien di, carguèron miejo-guèto.
Acò 's rèn... Mai amount Madamo Jacoumar
Ero desmemouriado e picavo à l’asard.
La paureto, dis ouro avié perdu lou comte
E (lou cas s'es passa tau que vous lou raconte),
Tantost li despassant et tantost batènt court,
Garcè ’n chereverin que durè jusqu’au jour;
E tau èro l'emboui dis ouro que sounèron
Que lis Avignounen sabien plus mounte n’èron.
Enfiouca pèr la dindo e lou vin calourènt,
Lou brave Jacoumar se doutavo de rèn.
Mai quand, sus lou matin quitè la Bartalasso
E que, gai e redoun, arribè sus la plaço,
Pecaire! e qu'ausiguè tout aquéu chafaret,
Au reloge escalè tant qu’aguè de jarret.
Sa femo cerquè proun pèr se metre à la sousto...
Mai l'aguè lèu trouvado e... iè fichè 'no rousto!
Fau dire que jamni èro esta tant brutau
E qu'un quart d’ouro après n’aguè 'n regrèt mourtau,

Or, quand fuguè grand jour, li Conse s’acampèron
E, cresènt qu'èro fòu, en cors deliberèron
Que falié ramplaça lou paire pèr lou fiéu;
E despièi lou reloge a marcha forço miéu.
Car lou fiéu Jacoumar sachènt ço que n'en costo
De faire un bon repas, quito jamài soun posto,
E tant a bono pougno e fai bèn soun devé
Que l’ouro d’Avignoun s'entènd à Mont-Favet.

E di vièi, que n’an fa? La vilo noun ingrato
Au Museon Calvet i’a douna sa retrato.
Aqui s'atrovon bèn... Demandon soulamen
Un pichot refrescaga à sis abihamen.



AUTHEMAN

Lou jacoumar - 1901




.

dimanche 6 mai 2012

Anfos TAVAN : BRINDE A NOSTI REIRE - 1901

.







BRINDE A NOSTI REIRE



Iéu m’agrado d'aussa moun vèire
A la glòri de nòsti rèire!

Quand chivalié courtés e troubaire en renoum
Dins tout caire dóu mounde an enlusi toun noum.
O Prouvènço! e qu'eici la divo pouësìo,
Coume en aquéu bèu tèms vèn mai teni sesiho,
Vers nòsti segne-grand, resplendènt e beni,
Enauro-te, moun brinde, emé mi souveni!

A la glòri de nòsti rèire
Iéu m’agrado d'aussa moun vèire!

L'esprit d'uno nacioun gisclo de soun parla;
Soulet trachis l'enfant que teto de bon la;
Vèire li fiéu d'acord fai gau e recounforto,
Mai lou respèt di vièi tèn li famiho forto!
E, felibre devot, sian, nàutri, li gardian
De la lèngo dóu brès, dóu culte dis ancian.

A la glòri de nòsti rèire
Iéu m'agrado d'aussa moun vèire!

La preguiero à-n-un sant arribo enjusqu’à Diéu
E s'encour à la mar l'aigo dóu pichot riéu;
Tout s'ajoun s'encadeno e lou sage destrìo
Dins l'amour dóu fougau l'amour de la patrìo;
Tambèn vers lou trelus l'estrambord nous gandis,
Car nosto causo es santo e la Franço aplaudis!

A la glòri de nòsti rèire
Iéu m’agrado d’aussa moun vèire!

L’Art es lou Bèu mounta dins un celèste plan;
L’Artisto es l’amourous à si pèd barbelant;
Lou pouèto es mié-diéu, mai l'obro subre-bello
Es la vierge, es l'espouso, es la maire fidèlo;
Es l’amour que pren rèn e que se douno tout,
Es lou tèmo sèns fin di paire-troubadou!

Tóutis ensèn aussen lou vèire
A la glòri de nòsti rèire!

Bèu e fièr chivalié, venès nous empura!
Troubadou melicous, venès nous ispira,
Que, coume i tèms pagan, li poplo, m'es vejaire,
D’aquesto ouro an besoun de nouvèu batejaire,
E que nautre fuguen li prèire vertudous
Qu’aduson à l'oustau lis enfant óublidous!

A la glòri de nòsti rèire
Tóutis ensèn, turten lou vèire!



Anfos TAVAN

Tira de Vido Vidanto
- 1901




.

vendredi 4 mai 2012

J. REYNAUD : IDILO - 1901




.




IDILO




Amaire de la soulitudo
Pèr entreteni mi pantai,
Au founs d'uno coumbo ramudo,
Long d'un valat, ai l'abitudo
D’ana souvènt... Au mes de mai,

Un bèu jour, coume d'ourdinàri,
Seguiéu la draio long dóu riéu,
Dedins la coumbo soulitàri,
Aquèu refuge salutàri
Pèr un sounjaire coume iéu.

De vers trenave uno courouno,
Quand, à-n-un cantoun dóu camin,
Vèse parèisse uno chatouno
Qu'aurias di Venus en persouno
O tout au mens un serafin.

Aquelo vesioun adourablo
Empourtè ma malancounié;
— D’ounte me vèn, fiheto eimablo,
La souspresso tant agradablo
De toun rescontre? — Lou móunié

Nous adus pas nosto farino.
Vai au moulin, m’an di mi gènt.
— N’en vas querre sus toun esquino?
— Oh! noun ; à l’ome de Rosino
Vau dire d'èstre deligènt.

Davans aquelo bello chato
Sariéu resta 'n countemplacioun
D’ouro de tèms, mut, coume un mato.
Mai, em'un sourrire que flato,
Elo me leisso en refleissioun.

Dedins moun amo ablasigado
Un rai de divino clarta
Penetrè.... Despièi, ma pensado
Dins l’estàsi s’estènt aussado,
Cante l'idealo bèuta.




J. REYNAUD





Photos Lou Régrèu Moulegés


.

mercredi 2 mai 2012

Dr E. MARIGNAN. : LA MIOUGRANO

.





LA MIOUGRANO


Sounet qu’a gagna la proumièro joio
i Jò flourau di felibre de Paris.



Emé sa cresto roujo e sa coumo creissado,
A l’uscle dóu soulèu, dins l'aire que fernis,
Lou valènt mióugranié de long de baragnado,
Mesclo si flour de sang à la cansoun di nis.

Noble enfant dóu Miejour 'mé sa mino alucado
Dóu pu liuen que vous vèi dirias-ti pas que ris?
Es brave, ruste e fièr, e quand vèn l’autounado,
La mióugrano, coume un grand cacalas, s’óuvris.

Retrai bèn nosto raço, ardido, un pau feroujo,
E que, tambèn coume éu, porto la cresto roujo
E que douno, coume éu, tambèn de frucho d'or,

E que sèmpre galoio, independènto e forto,
E generouso, e bello, e fièro, e sèmpre en orto,
I quatre vènt dóu cèu jèto sis estrambord!



Dr E. MARIGNAN
Marsihargues, 1900






.