mercredi 4 juillet 2012

Pau Amargier (revira pèr Peireto Berengier) : Quouro lou Vivarés fasié targo à Louis XIV

.






Quouro lou Vivarés fasié targo à Louis XIV



Jan-Crestian Petitfils, l’istourian que vèn de pourgi à si legèire un remarcable « Jèsu », pareigu encò de Fayard, s’èro deja fa remarca au debut de sa carriero tant drudo, en 1981, pèr uno biougrafìo de d’Artagnan, represso fai dès an, pèr l’editour Taillandier : « Le véritable d’Artagnan ».

Es dins aquest estùdi (au chapitre XVI : Révolte en Vivarais, p.173-182) que pousan ço que seguis.

« Madame se meurt, madame est morte », Bossuet avié tout bèu just larga soun crid resta celèbre, qu’à Jueso, lou 12 de mai 1670, quatre milo revóuta dóu Vivarés envahissien lou bourg e espetavon tóuti li davantiéu di boutigo ; dous jour plus tard, venié lou tour de Largentiero de subi lou meme sort.

En tèsto d’aquéu mouvamen d’insurreicioun venié de se capita un Antòni (de) Roure que d’aro en lai se parlara de « rouristo » pèr nouma si partisan.

Louvois, en cargo amenistrativo d’aquel afaire, ourganiso tant lèu uno armado forto de 4600 ome e 1500 cavalié, tout acò souto lou coumandamen dóu marescau de cors Le Bret, assista, pèr la cavalarié, dóu comte d’Artagnan.



Sabèn pèr li raport de l’ambassadour de Veniso à Paris que li rebela, éli, avien à pousito 4000 mousquet.

Li rebelle óucupavon tóuti li passage dóu Velai, despièi Pradello fin qu’à-n-Aubenas, de tau biais que la troupo reialo se partagè en dous e davalèron quouro dóu Gevaudan, quouro de Tournoun. Lou rescontre èro previst à Vivié e capitè lou 20 de juliet 1670. Li miliço vengudo d’Anduzo, d’Alès e d’Aramoun s’èron apoundegudo au gros de la troupo.

Uno patrouio de cavalarié reialo en aguènt avisa lou camp di rebela cantouna à Lavilodiéu, fièu d’Antòni de Roure, Le Bret e d’Artagnan se counseièron de saupre s’uno ataco valié la peno.

Le Bret en perouno partiguè estudia lou dispousitiéu di rouristo sus lou pendis de Sant-Danis ounte èron recampa. S’avisè que li treboulaire, se pausavon e avien pas previst ges de defènso pèr la vesprado. D’Artagnan restè pas en chancello.

Sian dounc lou 25 de juliet. Emé si cavalié, prenguè la davalado de Long-champ e passè l’Auzoun à gaso, èro sèt ouro de vèspre. Es éu que dounè l’ordre d’ataca. Li sóudat-païsan, miés afa au biais de l’embouscado, fuguèron sousprés pèr aquesto assalido imprevisto. Un bourrouladis qu’es pas de dire seguiguè e poudèn afourti que quàuquis istant sufiguèron pèr aclapa la sedicioun dóu Vivarés.

Dins soun raport au rèi, lou marqués de Castrìo noto que i’aguè, encò di rebelle, un fuble de tuia e autant de presounié. Li coumbat que se debanèron après lou 27 à l’entour d’Aubenas, fuguè que de coumbat de rèiro-gardo, éli peréu pamens mai que mai murtrié.

Restavo plus à d’Artagnan e à si mousquetàri que de s’istala dins la viloto d’Aubenas, ço que faguèron en ourganisant soun campamen sus la pradarié dicho « terroir de Madame ».

Quant à Le Bret, à la tèsto d’un destacamen de cavalarié, se gandiguè vers Privas, lou 1é d’avoust. En passant, mountèron au castèu de Mount-reau, tengu pèr un centenau de rebello, qu’un cop mestreja, ié fauguè bèn leissa à la troupo vitouriouso la piho qu’avien facho à la grando fiero de Bèu-Caire.

Coume se ié poudien espera, li sentènci de mort e de coundanacioun i galèro manquèron pas de segui, tout de long de l’estiéu, fin qu’Antòni de Roure, respounsable de la revóuto, proumié coundana en countumàci, fuguèsse enfin retrouba e aganta coume èro à mand de s’enfugi vers l’Espagno. Fuguè eisecuta à Mount-Pelié, lou 29 d’óutobre 1670.



Pau Amargier
(revira pèr Peireto Berengier)







+


Aucun commentaire: