lundi 18 avril 2011

Santo Trovato : Sant'Àita

.

Sant'Àita






Àita, vèrgini siciliana, ammeri la mitati dô terzu sèculu doppu Cristu, fu pirsiquitata di Quinzianu, prifettu di lu Mpiraturi Deciu ntâ Sicilia. Lu tintu omu vuleva ppi iddu la nòbbili picciotta e quannu happi lu putiri e nun arriniscìu a avìrila ppi li sò vogghi, ci la desi a nâ mala fìmmina ppi cummincilla ccu li sò "arti" nfami a cèdiri ô Guvernaturi. Àita, nveci, nun nni vosi sapiri nenti e, quannu Quinzianu la rimpruvirò malamenti ca, nâ nòbbili e lìbbira com'era idda, s'hava fattu cundizziunari di ssà nova riliggiuni cristiana, idda ci arrispunnìu ca "nun canuscìa cchiù llùstri nubbirtati e mancu cchiù vera libbirtati ca chidda di èssiri serva di Jesus Cristu".

Àita, ppi ssì palori, fu apprima misa 'n priggiuni e appoi sutta la turtura, ca sustenni ccù forza supèriori.



Ammàtula la priggiuni e la turtura, Quinzianu desi òrdini ca ci scippàssuru li minna e la rimittìssuru 'n càrciri senza midicari li firiti e mancu mangiari.

Dda notti nâ luci abbagghianti alluminò lu càrciri: î vardiani scantati fujìrunu; î porti aristaru aperti; Àita s'attruvò guarrita pi miràculu di San Petru; e macari cu li porti aperti, Àita nun si nni jìvu, pi nun pèrdiri lu binificiu ca lu Cielu ci priparava.

Quinzianianu, ca vitti e ci cuntaru ssi fatti, ancora cchiù assai ci pigghiò la gnìria e, ppi mpegnu, la fici turturari cû focu e chî carbuna ardenti nta li carni nudi, ma idda, senza cidimentu arcunu, cuntinuò a dìrisi figghia di Cristu.

Dici la tradizzioni ca a ‘n certu puntu, prima ca la carusa fussi jittata nta lu focu p’abbruciàrila tutta, ci fu nu forti tirrimotu e pi chissu li catanisi, ca lu ntrippitaru comu nu signu divinu, fìciru nà sullivazziuni populari; allura Quinzinianu, scantatu ddi ssa gran fudda, si nni fujìvu, passannu di nà porta sicunnaria, e, quannu fu agghiuntu o ciumi Simetu, mentri l’attravirsava, û cavaddu s’imbazzarìu facènnulu cascari e dànnuci nu càuciu e iddu fu agghiuttutu dû ciumi e, ancora finu a oggi, nun si nni sapi cchiù nenti.

Àita, ntantu, vinìa misa n'àutra vota ‘n càrciri e doppu ca fici l'ùrtima prijera, lu 5 di frivaru dù 251, ristò senza vita.


La festa di Sant'Àita

«Sant’Àita, Sant’Àita è misa nta lu chianu cu la spata a manu ca varda la cità.»

Î fistiggiamenti ‘n unuri dâ santa ncuminzanu, tutti l’anni, û 27 jnnaru e cuntinuanu nsinu û 12 frivaru. Ma, î jorna di granni sulennità sunnu tri e ntra sti tri û 4 e û 5 frivaru sunnu chiddi chiù significativi, quannu Sant’Aita, nta sò vara d’argentu attraversa î quarteri àuti e chiddi pupulari.

Tutti l’anni dô 3 o 5 di frivaru, pi tri jorna Catania si scorda tutti li cosi e tutti l’affanni e si cuncentra sulu pi la festa a Sant’Àita: î cannalori, àuti e granni ciri di lignu ntagghiati, ‘n prucissioni furianu pi tutti li strati e unni ci sparunu la muschittaria e ci fannu lu focu, si fèrmanu e appoi ci fannu l’annacata (ca è na speci d’abballata); pi tutta la citati si vìdunu assai divoti vistuti cu lu saccu jancu; si vìdunu cintinara di migghiara di cristiani ca vènunu di tutti î gnuni, tutta la citati veni addubbata a festa: luminara nta tutti li strati, tutti li chiesi venunu nciùrati, î nuciddara chî carrittini acculurati, î picciriddi chî palluncini, î granni cu l’abbiti novi, î carusi comu ègghè, cu ncùnatizzi e cu tutti puliti, î gilatara nta ogni chiazza; e appoi li fochi ô chianu e lavara di Sant'Àita ca veni purtata ‘n prucissioni pi la cità e, tra li spari e li fraguri di li fochi artificiali, tutti s’arricordunu ca idda, martirizzata nta la braci, vìgila sempri supra lu focu dâ Muntagna.

Mmènzu a la fudda ca si mungi nta li strati e nta li chiazzi, î “citatini” tirannu lu curduni, guidanu la vara di Sant’Aita, e sunnu chiù assai di quattru mila tutti cu lu saccu jancu e ogni tantu, mmenzu a chisti, si senti na vuci forti ca grida “citatini, tutti divoti tutti!” e tutti arrispunnunu comu na sula vuci: '"Viva Sant'Àita, viva Sant'Àita"'


Û 3 frivaru


 jurnata dô 3 si sparti nta tri mumenti: la sulenni e longa prucessioni di menzujornu pi l’ufferta dâ cira, unni partecipanu l’autoritati civili, riliggiusi e militari.

La prucissioni, ca si nfila mmenza a nà fudda ncridìbbili, s’allonga dâ Chiesa di Sant’Àita a la Furnaci (â caccaredda) nsinu â Basilica Cattidrali di Sant'Àita, ô Domu; chiudunu lu curteu li 11 cannalori, granni ciri rapprisintativi di li curpurazioni o dê misteri, e î dui carrozzi dô Sinatu; chisti sunnu dui carrozzi dû setticentu, una cchiù granni e n’àutra cchiù nicaredda unni ci sunnu l’amministratura dû comuni – û Sinatu di na vota, furmatu dû patriziu (û sinnacu) e dê giurati (l’assessuri).

Ê tri di pumeriggiu parti lu trufeu pudisticu ntirnaziounali di Sant’Àita, unni partecipanu campiuni munniali, e si svorgi nta 'n circuitu di 10.000 metri, fattu tra strati novi e antichi dû centru dâ citati.

 sira ô tri, veni fattu ‘n granniusu spittaculu di fochi d’artificiu ô chianu (Domo), e nù cuncertu di canti ppi Sant'Àita.

Û 4 frivaru

A migghiara intra la cattitrali di Sant'Àjta, s'affùddanu, s'ammùttanu e si mùnciunu li catanisi, già a l'agghiurnari, pô primu ncontru câ Santa. Tutti ntâ crèsia hannu l'occhi chiantati agghiri a li canceddi chiusi, di unni hà èssiri nisciuta â Santa. Appoi, apprima nta l'artari cintrali e dopu supra a "vara", Sant'Àjta veni purtata dê divoti cû "saccu jancu" e, ammenzu â crèsia, camina china d'oru e di cullani e d'aneddi e di tutti li giuelli dunati macari di re e mpiraturi. E tutti li cristiani ci abbattunu li manu e svintualìanu nta l'ària fazzuletta janchi e ogni tantu na vuci sulitària dici forti "viva Sant'Àita" e n'àutra vuci dici "citatini, tutti divoti tutti, viva Sant'Àjta !" e tutti arrispùnnunu, ca pari na vuci sula, "viva Sant'Àita, viva Sant'Àita".

A la nisciuta dâ cattitrali, fora, â chiazza ô chianu, c'è un pòpulu ca l'aspetta e a l'affaciàrisi si isa nta l'ària e ntornu nu grannìssimu cramuri, ca è n'ammiscata d'abbattuta di manu, di vuci, di nvucazzioni, di viva... è na fudda fatta di genti di tutti li maneri: facchini, ncigneri, scupastrata, dutturi, carittera, prufissuri, latri e assassini, carabbinera e vardia di custura. Aoggi nun cunta nenti, cunta sulu Sant'Àita.

La "vara di Sant'Aita" camina mmenzu la fudda, tirata cu dui longhi curduni di migghiara di fideli, tutti cô saccu jancu, la scuzzetta nìura ntâ testa, li guanti janchi e un fazzulettu, macari chistu jancu. Accumincia lu giru sternu "dê viddani" ca, attraversu la porta Uzeda, pigghia pâ via Dusmet p'agghicari ammeri â via Bìscari.

Appoi pigghià pâ "fera" e arriva â chiazza Stisìcuru, unni a l'èbbrica, Àjta, vinni carzarata, martirizzata e ammazzata. Di ddocu la "vara" veni tirata di cursa p'acchianata dê Cappuccini, facennu a mitati di chista na firmata pi fari n'umàggiu ô "sacru càrciri". Aripigghia la cursa pi fari la secunna rampa nzinu a crèsia di "Sant'Àjta la Vetere", ca fu la prima Cattitrali di Catania e unni, nta nu primu mumentu, vinni vurricata la Patrona dâ cità. Doppu aripigghia la caminata sempri ammenza â fudda pâ via Pibbriscitu, pô furtinu e San Cristòfuru, e ntô mentri s'hà fattu sira.

Nta ssi strati e ssi quarteri la festa s'acculura di ddu folklori particulari ca si pò taliari sulamenti ntra li nostri genti siciliani e ca unni egghè si và pô munnu nun si pò attruvari: tutti li casi sunnu lassati chê porti e finestri aperti e chî stanzi alluminati; alluminati sunnu macari tutti î barcuni, î stìpiti dê porti e dê finestri; sunnu alluminati e nciurati l'altarini câ mmàggini dâ Santa e alluminata è ogni strata, trazzera o vanidduzza; chini di genti li bar ca vìnnunu li cosi-duci di Sant'Àita, li vanchi e caritteddi cô tirruni, câ càlia, â simenza e î calacàusi; mùsica, cantanti, palluncini e granni fuculara p'arrùstiri la carni di cavaddu di manciari ammenzu ô pani.

Ntantu s'hà fattu notti e la vara di Sant'Àjta è agghicata a la "marina" di unni, doppu nu granni "jocu di focu", trasennu n'àutra vota pâ Porta Uzeda, la Santa, a notti funna, veni purtata d'intra a la Basìlica Cattitrali.


Û 5 frivaru

Li jarofuli supra la vara vènunu canciati e dî rosella dô jornu prima (ca rapprisintàvanu lu martìriu) ci si mèttunu chiddi janchi (la purezza). Ntâ menza matinata, veni cilibbratu lu "pontificali", intra la cattitrali. Appoi, ntô scurari, accumìncia la secunna parti dô giru dâ Santa pô centru dâ cità.

La festa accumincia câ sulenni missa pontificali fatta dê vìscuvi di tutta la Sicilia ca la cèlibbranu tutti nzemi, n prisenza dû lijatu pontifìciu ca è di sòlitu un cardinali. Â missa è prisenti tuttu lu cleru catanisi, l'autoritati civili e militari e lu pòpulu. Ntô pumiriggiu, ammeri li sei, accumincia lu giru nternu dâ cità. La vara veni purtata pâ via Etnea nzinu a la villa Bellini, pi pigghiari appoi dâ via Caronda e arrivari di chista nzinu a la chiazza Cavour o, comu dìciunu li catanisi, 'u bbuggu, unni, avanti a la crèsia di Sant'Àjta ô Buggu, veni fattu nu spittàculu di jocu di focu, chê bumma e câ muschittarìa.

 spirduta di ssu spittàculu, si ripigghia la prucissioni ca scinni pâ via Etnea, agghiri la cattitrali nzinu ê "Quattru Canti", unni gira a manu dritta pi fari di cursa a acchianata 'i Sangiulianu[1] Chistu, dû puntu di vista spittaculari, è lu mumentu cchiù àutu. Lu fèrculu tiratu di cursa dêcitatini agghica nzinu â fini d'acchainata ammenzu na fudda di pòpulu misa ê lati c'abbatti li manu e jetta vuci pi dàricci forza e curaggiu ê divoti ca cùrrunu p'acchianata tirannu lu fèrculu cô curduni.

Pâ via Crociferi, la cchiù bedda strata barocca di Catania, la vara veni purtata versu la cattitrali. Avanti ô cummentu dê soru binidittini veni fatta l'ùrtima frimmata e d'arredi li grati dô munasteru, li soru ci fannu canti pi sant'Àjita. A l'agghiurnari (o, cchiù ô spissu, quannnu s'hà fattu jornu già di un pezzu), sant'Àjita veni trasuta ntâ cattitrali salutata di un granni spittàculu di jocu di focu.


La festa dô 17 austu

È chista la festa cchiù antica. P'attruvari la sò urìggini s'hà jiri â notti dô 17 di austu di l'annu 1126, quannu li resti murtali dâ Santa Màrtiri catanisa, vìnniru purtati arredi a Catania di Custantinòpuli dê dui surdati Gilibbertu e Gosermu e, di tannu, li fistiggiamenti spuntànii dâ pupulazzioni catanisa, tutti l'anni nta ssu jornu, non s'hannu cchiù firmatu. Ntâ tradizzioni pupulari, a ssa nuttata è lijatu lu vèstiri pâ festa di Sant'Àita lu saccu jancu, ca era la cammisa di lettu ca vistèvanu li citatini quannu, a la nutizzia dû ritornu dê spogghi di "Aituzza", nisceru pi li strati accussì comu s'attruvàvanu susuti dû lettu.

La festa d'austu è assai cchiù nicaredda di chidda ca si fà ntô misi di frivaru, ma, lu stissu, migghiara di fideli, di curiusi e turristi ìncunu lu centru stòricu dâ cità pi sti fistiggiamenti. A parti la missa 'n onuri di Sant'Àjta, ntâ tarda di pumiriggiu veni fatta na prucissioni cô scrignu unni ci sunnu li riliquî e lu menzubustu riliquiàriu, ntê vicinanzi dâ Cattitrali e dâ chiazza ô Domu, cu spari e botti e jocu di focu straurdinàriu a l'arrivu a chiazza Borsellinu e a la nisciuta e â trasuta di li reliquî.


"Noli offendere Patria Agathae quia ultrix iniuriarum est"

(E' nu muttu di Catania ca signìfica: " nun affènniri la Patria di Àjta picchì idda mìnnica di li ‘'nciurî e 'ngiustizi ")


.

Aucun commentaire: