jeudi 1 octobre 2009

Peireto Berengier présento Jan-Batisto Begarie


Jan-Batisto Begarie
Uno obro de memòri

Jan-Batisto Begarie neissiguè en 1892 mai, lèu ourfanèu, partajè soun tèms entre Benejac e Goumer, vilage que nous es car pèr la famiho Lamazou-Betbeder. Ai-las, en 1915 dispareissié dins li trencado. Avié pas que 23 an e leissavo deja uno obro de valour. Avié treva Palay e Camelat que lou presavon proun e dins li letro que Miquéu Camelat mandavo à Pèire Fontan, poudèn vèire tout lou bèn que n’en pensavo.

Begarie, que Marcèu Amont coumparè à Rimbaud, es pas di mai couneigu emai siguèsse demié li mai presa dis especialisto de pouësìo d’O. Fin qu’aro, ges d’oubrage que lou meteguèsse à l’ounour dóu mounde maudespié sis article, conte, nouvello e pouèmo souvènt publica dins « La Bouts de la terro ». Fauguè l’asard pèr que Jan-Aubert Trouilhet, nascu dins lou meme vilage, aprenguèsse soun eisistènci… Autambèn, vergougnous e maucoura que ges d’ensignaire i’aguèsse jamai parla d’un pouèto de soun vilage, se groupè à l’obro e se diguè de ié rèndre sa plaço dins la memòri couleitivo. Acò nous vauguè, l’an passa, un oubrage de grando classo tant pèr sa presentacioun requisto que pèr la drudesso dóu countengu e l’icounougrafìo chanudo. L’Istitut Biarnés e Gascoun e is edicioun Princi Negue, podon èstre fièr d’agué coumprés l’impourtanço d’aquel oubrage e de ié pas impausa de limito ecounoumico.

Lou sous-titre dis bèn ço qu’es aquel oubrage : « La vido, l’obro e lou destin d’un pouèto gascoun coumbatant de la Grando Guerro ». D’efèt, l’autour a recampa tout ço que poudié sus la courto vido dóu pouèto e touto soun obro que n’en respetè just e just l’ourtougràfi. Uno vertadiero enquisto journalistico e meme pouliciero ié fai rescountra tóuti li felen d’aquéli que l’avien couneigu.

Jan-Aubert Trouilhet, espeluco proumié coume Begarie venguè pouèto e si proumiéris obro. Mai Begarie felibre, partiguè pièi sóudat en Algerìo. Mandè, à sa famiho, de carto e de fotò e d’Africo, d’un cor estrassa, d’un ome que pòu plus vèire la bèuta en estènt qu’es plus un ome libre… e tout acò bèu, recampa e publica dins aquel oubrage. Tournè en Franço pèr mounta vers lou front e li trencado, ié leissè la vido… mai escriguè fin qu’au darrié moumen letro e pouèmo. Aquéli pouèmo, mau mena pèr lou tèms, li fauguè de cop que i’a, recoustituï, mai soun aqui, enfin edita e mostron un pouèto fin, sensible, counsciènt de la grandoour de soun païs e de sa lengo.

Jan-Aubert Trouilhet, aquéu libre l’a escri coume un devé, un devé de memòri e nautre n’avèn un autre de devé, es de lou legi e de garda en memòri aquéu jouine pouèto. Aquéu devé s’impausè à-n-éu quand legiguè aquelo fraso de Mistral revirado en gascoun: “Que y a ue cause que lous mourts ens demanden e lous mourts que y-an dret quoan soun caduts dens la batalhe: qu’ey la remembrance. Tout òmi qui bire lou sòu de la soue patrie, qui lute e mourech ta ere, que-s merite per toustem la recounechence dou païs ». Li « Reclams de Biarn e Gascougno » avien d’aquéu tèms pourta testimòni emé lou Paire Mounaix, Zabié de Puchèu, Andriéu Pic qu’avié analisa l’obro. Mai tout acò èro esparpaia, vuei lou tenèn tout à pousito. Jan-Bastisto torno en lumiero. Jan-Aubert Trouilhet a fa bello obro !

Nous baio aquelo biougrafìo emé tèste, reprouducioun de fotò, manuscrich e inedi, letro e milo àutri doucumen ounte retrouban lou jouvènt e lou sóudat que dis si soufranço, l’inuman di coumbat, lis ordre destimbourla, li niue e li perdo, la mort e la desoulacioun. Carto poustalo en vers d’aquelo orro guerro coume la couneiguèron noumbre d’escrivan nostre (Marius Jouveau, Boudon-Lasherme, Pau Eyssavel, Antòni de Bataille, o lou jouine Pouzol que ié perdeguè tambèn la vido, etc.)

Pèr courouna aquéu travai, falié tambèn que tout lou vilage recouneiguèsse soun pouèto e Jan-Aubert Trouilhet capitè de faire auboura un mounumen (un roucas coumemouratiéu) e d’ourganisa uno bello journado en l’ounour de Begarie quand espeliguè l’oubrage lou 16 d’avoust de 2008. Despièi quàuqui jour, mancavo la majouralo Cloutildo Lamazou-Betbeder, la darriero que l’avié couneigu. Lou fiéu èro coupa à jamai, mai Jan-Aubert Trouilhet èro aqui que vihavo e lou renousè pèr long-tèms dins aquelo « Proumiero fèsto de la Pouësìo e di felibre gascoun autour de Jan-batisto ». Gramaci moussu Trouilhet.

Peireto Berengier

Aucun commentaire: