samedi 14 avril 2012

Michello Craponne : La dindouliero




.



La dindouliero



Siéu seguro que tóuti counèisson aquelo bello planto, mai n’i a gaire que n’en sabon soun noum prouvençau.

En aquest moument, es bèn desvouloupado ; n’i a de mato de pertout : dins li jardin, ermas, ribo, orle di champ. Pòu faire enjusqu’à cinquanto centimètre d’aut ; aubouro fieramen si belli fueio descoupado, d’un bèu verd, un pau blanco en souto, sus de tijo pelouso. Si flour jauno, à quatre petalo un pau froustihado (coume li di gau-galin, bord que soun de la memo famiho di « papaveraceae ») se veson de luen. Se n’en roumpès uno tijo, se n’en escoulo un la espès, d’uno poulido coulour aranjado ; se dis qu’aquéu la a lou poudé de sougna li berrugo.

L’avès-ti rescouneissudo ? Es la dindouliero, que se dis perèu « erbo à la dindouleto ». Soun noum scientifi « chelidonium » vau dire en gre dindouleto. Perqué la dindouleto, bord qu’en francès se dis « erbo di berrugo » ?
I’a dous esplicacioun en acò :

-proumieramen, es uno planto qu’anouncio lou printèms, coume li dindouleto.
-Segoundamen, se dis que li dindouleto n’en chapouton de tros pèr bouta un pau d’aquel la sus lis iue de si pichot pèr lis apara de l’avuglige.

E acò capito bèn, bord qu’en francès, se dis perèu « grande éclaire » (grando eslùci).
E ço que m’estouno toujour, es de descurbi que li planto que se podon pas desplaça, an desvouloupa d’estrategio pèr faire esparpaia si grano de pertout e coulounisa li terren ounte se pleison. La dindouliero n’a uno bono : chascuno de si grano blanco es ournado d’uno lùpi ouliouso que li fourmigo se n’en coungouston. Ansin, atraiado pèr aquéu bèure, carrejon li grano de pertout ounte se van samena.

Noutas qu’aquelo planto es tóussico mai medicinalo, bord que soun la a vertadieramen lou poudé de faire gari li berrugo.


E vaqui encaro uno que poudrés plus derraba !




Michello






.

Aucun commentaire: