jeudi 22 décembre 2011

Alan Broc : Sofi Oksanen - Puhdistus & Stalinin lehmät

.



Sofi Oksanen es uno escrivano fineso de 33 ons. Soun paire es finlandés, sa maire es estouniano.

Se la crouzavi dien la charrèiro me pensario bessai "Quau es aquelo panturlo ?" e pamen es una grondo escrivono.


Faguè l'on passat un enorme succès ammé soun lhibre Purgo que coumtavo duoi vidos de fennos estounianos que se rescountrou.

La primièro, Zara, quitè Vladivostok à l'epoco souvietico per visca la vido richo de l'oèst e se retroubè bagasso à Berlin.

Aiide, mai vièlho d'una generaciou, fouguè coundennado al goulag après la segoundo guerro moundialo, acusado « d'avèdre pourtat de boutarots à de bandits » (la resisténcio estouniano).

Las duoi fennos aun counegut li fourçomens e lis umiliacious. En 1992, un on après l'independéncio de l'Estounio, Zara torno al païs en grondo fugido de soun macarèl. S'estavanis per astre dien lou jardi d'Aiide, que descoubris aquelo fenno terrourisado e batudo, ço que drevilho soun pròpie passat.


Purgo èro d'en primier una pèço de teatre, que recassè tau succès que l'escrivono n'en o fat un rouman.

Zara quito Vladivostok. Fetivomen, la grondo umiliaciou del coumunisme es d'avèdre passejat li gents lonh de lour patrìo (coumo faguè e coumo fo lou jacoubinisme francés), notamen li gents jouves, dien l'espèr que se maridarau entre etnìos diferentos, e que la generaciou de daprès sarò sounque russofono. Fetivomen quand uno estouniano espouso un kazac'h ou un geourgian, lis efonts parlou russe e sounque russe.

Me sèi ispirat d'un resumat qu'èi troubat endacon. Purgo, Puhdistus, en finés, es pas arribat dien ma prouvìncio.

Mas èi legit Lei vachos de Stalino, Stalinin lehmät.

( Lei vachos de Stalino sou las piètros chabros d'Asìo centralo ou de la Russìo poulàrio que faziou li troupèls dis estounians desplaçats per lou jacoubinisme coumunisto, en lioc dei vachos grassos d'Estounio.)

Lei vachos de Stalino es l'obro primièro de Sofi Oksanen. Avio vint-o-cinq quand l'escriguè e sabio pas se sario publicado.

Lou rouman coumto duos istòrios en paralèu ; la de l'erouïno qu'es anourexico. (Acò m'embèstio de vous hou dire puèi que iéu, se legissi uno talo infourmaciou, me dirèi que lou rouman es pas per iéu) e la de sa maire, estouniano abelido à l'epoco de l'oucupaciou souvietico, estouniano que parlo estounian sounque quand torno visita la familho al païs d'ourigino, e que s'acapriço à parla sounque finés en Finlando, en empachant sa filho de dire un soul mot d'estounian, lengo que pamen entend perfètomen.


Pendent la mitat del rouman lou legèire vèi pas de ligam entre las duoi fennos, sounque lour parentat, mas lou lhibre es passiounant.

Puèi dapassou, l'erouïno descoubris que soun anourexìo o bessai uno ourigino familialo, soun anourexìo fisico es bessai la seguido de l'anourexìo mentalo de sa maire, tout lou temp cachado e auto-censurado à l'epoco souvietico, vergounhouso també d'èsse uno pacandasso gaire civilisado de l'Est.

S'approcher du non-dit et tenter de l'articuler, n'est-ce pas l'essence même de l'écriture ?" ço-diguè Sofi Oksanen dinc uno entrevisto.

Cò'i vertat que soun segoun rouman Baby Jane parlo de la « generaciou prozac » mas també de la viouléncio dien li parelhs lesbians, realitat plô counegudo mas qu'es pas jamai estado mençounado per escrit, inquèro min dien la letraduro abans guelo.



Ж


I o chicom mai dien lou lhibre qu'interessarò li mistralencs, tout ço que toco à la lengo, ei lengos.

Saban que l'estounian es counsiderat per François Fontan coumo un dialècte finés, mas li persounatges de Sofi Oksanen lou tratou coumo una lengo diferento, prou vezino mas diferento.

Sofi Oksanen parlo souvent de lengo. Dis per exemple que la negaciou es "ärä" en estounian, e "älä" en finés, e que pels estounians la negaciou fineso semblo lou mot estounian prounounciat per un efantou que fo inquèro lis èrros coumo d'èlos.

Sèns s'en entracha, que soun sujet es pas la lengo, quicho soubre una doublo doulour dis estounians, d'avèdre una lengo mesprezado per li russes durant touto l'epoco souvietico e inquèro d'uèi, e una lengo mesprezado per li finlandés.

Aqui nous entrachan qu'acò'i pulèu un coumplèxe dis estounians. Se trobo pas jamai cap de marco de mespretz de la part di finlandés per l'estounian. Dien lou pìri di cas, una grondo indiferéncio.



Per exemple, li touristos finlandés en Estounio à l'epoco souvietico (coumo lou futur marit de la maire) s'espantou de descoubri que i o una lengo fino-ougrïano dien lou païs. Pensavou que tout lou mounde parlo russe e sounque russe. Chau dire que li menaires de taxi sou toùti russes.

De lour coustat lis estounians pretendou parla sounque l'estounian davant li finés, quand en realitat sabou toùti lou russe.

De detalhs de socio-lenguistico d'aquelo meno ne trouban cado duoi paginos, e cò's estat per iéu un di gronds interés del lhibre.... abans que m'entrachèsse que quitomen sèns acò èro uno obro pouderousomen ouriginalo, plô bastido, aizido de legi, uno istòrio de "dinastìo feminino" coumo dizou lei sicoulogos qu'aun estudiat lis eretatges sicoulougiques entre maire(s) e filho(s).

Amm' acò, quand troubarèi "Purgo" ou "Baby Jane", li legirèi.






Alan Broc



.

Aucun commentaire: