samedi 13 juin 2009

Joseph Désanat : La Tarasque, un mythe populaire provençal

.
Joseph Désanat, né à Tarascon en 1796, n'est plus à présenter tant son oeuvre pour le parlé provençal maritime est importante, son journal : BOUIL-ABAISSO écrit en vers, Lou troubadour natiounaou... sont les pièces maitresses de sa production.
Le texte que nous vous proposons aujourd'hui est tiré d'une plaquette de 1846 appelée
Coursos - La Tarasquo- & jocs fouda per lou Rey Réné (patois de Tarascon) ! Edité chez Garcin Place Royale Arles. La Tarasque est l'emblème de Tarascon : cliquez ici pour en savoir plus


La Tarasquo

Un moundé afurouna, pamen desboucho en masso ,
Dé chasqué travéssoun, à bouedré se ramasse,
Fénestros, tooulliés, bancs et balcouns principaous
Sonn garnis coumo dé rampaous.

Taou que dé galoupa poou pas ben se permétré
Soou choousi prudanmen un abri per se métré ,
Leïsso oou pus desglaya, voulountous, dégourdi,
Dé faire soun Miqueou-l'hardi.

Car soou qu'aquéli jocs d'usagé soun pas tëndre.
Cépandan uno voix dé yeun se faï ëntendre ,
Es la prouclamatioun qu'anounço eis estrangiés ,
Aquéli qu'an poou deis dangiés :

Q'oonran à s'escarta dé distanço éloignado ,
Ou. si noun pourrien ben gagna caouquo cougnado !
Car lou gouvernamen, aqueou jour, dé l'endré ,
Eis Tarascaîrés ven dé dré.

Que se caouqun réçaou dé chéchi per mégardo ,
Ma fé tant pis per cou : taou qu'à dé maou lou gardou,
Et n'oourié pas lou dré d'ëntënta dé proucès
Quand même yaguessé décès.

Aqnel avis doou Mairo , oou son dé la troumpéto,
En toutis leis cantouns doou pays sé répéto :
Dé l'avertissamen chascun faî soun proufié.
Quand oou tour d'un crano estafié,

Jouïné home ben planta, Iou plus beou dé la troupo,
Tout un public curious faî grand roun et sé groupe
Per lou veîré jouga d'un long bos mistoulin
Que viro en l'air coumo un moulin.

L'espétatour ravi l'admiro et s'intéresso
À seis tours que soun, fa d'uno incrouyabio adresso,
Sa Piquo artistamen vous la faî réboumba
Dins leis airs senso la toumba.

Mies qu'un tambour-major adré, plen dé maliços,
La récasso et l'ënmando oou niveou deis toulissos,
Et lou poplé counlen aplooudi tour-à-tour
L'habilé et surprénen actour.

Tout d'un coou lou Drapeozi se despluguo et floutége
Dins lis évoulutiouns sa sédo que pétégeo
Bouffo su l'assemblado un piebot vëntioun :
Anen veïré un échantiomi.

Dé soun agilita, quand ver lou ciel l'abrivo,
Et sa poumo ploumbado'en fouguégen arrivo
Coume un uyaou , diria qu'es un voon dé pigeouns
Que d'amoundaou fan leis ploujouns.

Quan l'a proun en tout sens rélança din l'espaço,
A l'ëntour de soun couï viro, passo et répasso ,
Oou son d'un rataplan qué yé marquo Ion toun,
S'agito coume un foulétoun.

______

Maï chascun s'esbigno et descampo ,
Car la Tarasquo a pas la rampo.
Anounçoun que van l'atuba,
Vélaqui que vaï donna barro,
Lardoun la fusado à sa narro
Per ordré doou mestré Labat.
Diria que Ion diable es per orto ,
Et ce qué lia dé bon véraï,
Aqueou que la pétocho ëmporto
Mesclo la vitesse à l'estraï :
Dessu la plaço ëngavachado ,
Van veïré uno bello esquichado.

Oou grand countenlamen dé la réunioun
Proumpt coumo un vira-d'yu la mècho alors s'alumo,
Tout chivalier brian aganto un manioun
L'ëmportoun oou galop loougier coumo uno plumo ;
Tandis que veu paysans din soun ventre escoundu,
Gourroan à l'unissoun , et sa pougno assurado
Dirigeo l'animaoou, d'aoutré ben entendu,
An l'hounour d'estré aqui chivaliers dé parado.

Lou tambour leis excito ém'un long roulamen.
Garo..... garo davan, veici Ion tramblamen.
Régarda la foulo animado,
Fournëguié clafi de fumado
Dé dons énorme serpanteous
Qu'espousquouu senso se desfaïré ;
Elle cour tau que n'ën poou faïré ,
A drécho, à gaoucho et dé canteous „
Aques'yé dérabo uno bano
Et se saoïivo d'un pas couchous ,
Un aoutré barrulo et débano
Eis peds d'un groupe entrépachous.
Tout s'ëntréchoquo , tout s'ëntravo
Davan l'aninaou qué leis bravo.

Malhur eis estourdis qa'oou plus for dé l'actioun
Fan trop seis vergalans en faço deis fusados ,
Sé n'an pas près d'avanço un poou dé précoutiouns,
A l'escar fayen miés dé douna d'espinchados,
Se noun pourrien leissa lou quieou deis pantalouns,
Ren leis 'garantira deis poudrousos béluguo,
Quand même lévarien lestamen leis talouns,
En fasen seis countours la quo leis amaluguo ;
Es ben eiza pourtan dé se n'en douna sieun .
En resten soulamen à cinq ou sieï pas yeun.
Maï se bidorso ën sens inverse,
Toumbo , cbooupino, boulouverso,
Leis champiouns même leis plus forts ,
D'ou momen que leis boussouculo, ,
Quand oourien leis bras d'un herculo,
Vous leis terrasso senso esfors.

Se prouvoquoun uno batesto ,
Per elli ya ren à gagna,
Lou nervi dé bioou lois arresto ,
Se piei leis vésoun encagna ,
La riséyo es pas négligeado ,

Et deis espectatours altiren leis regards ,
Dévènoun lou jougué dé la foulo impourtuno,
Hor, leis farçurs per eou moustraran maï d'égards
Se présënto bon corps à marrido fourtuno ,
Si noun dé sa persouno alors s'empararan ;
Juste din lou moumen que la Tarasquo chaoumo,
En lou fasen soouta coumo un caramentran ,
Jougaran dé soun corp pire que d'uno paoumo ,
Prouvaran qu'esl'tfsagé, aqui coumo pertout,
Qué quoou se facho trop, proun souven paguo tout.

Enfin, vaqui courso talo ,
Ooutan conmiquo que brutale ,
Qu'an pas pousqu faire abouli
Din ges dé réviro minagé :
Car lou siècle doou mouyen-âgé,
N'envënté ren dé tan pouli
Et se quoqu'un dit qu'estravagué ,
D'ou countrari s'assurara,
Per Pandécousto, que yé-vagué ,
Quand l'oura visto cantara :
Lagadigadeou, la Tarasquo,
Leissa passa la viéyo masquo

-0-0-0-0-0-

.

Aucun commentaire: