dimanche 12 janvier 2014

Peireto Berengier : La Bono Maire - la Bonne Mère - (1214 – 2014)

 
 
 
 
La Bono Maire 
(1214 – 2014)

Nosto Bono Maire festejo si 800 an just e just ! Un bèl anniversàri que se devian de marca, que la Vierge de la Gardo es lou simbèu de Marsiho dins lou mounde.



L’istòri

Tre lou siècle X, i’avié sus aquelo colo, uno vigìo que dounè lou noum de Gardo à l’endré. Dison meme que la vigìo ié sarié estado despièi lou tèms di Rouman. Dins tout, vigìo lou restè pèr lou menistèri de la guerro, fin qu’en 1978 !
Es en 1214, que se ié bastiguè la proumiero capello dedicado à Marìo. Lis archiéu dison que lou mèstre d’obro èro mèste Pierre que tenié l’autourisacioun de l’abadié de Sant-Vitour. Li Marsihés se prenguèron d’afecioun pèr sa capello e sa Vierge e li marin rescapa ié mountèron tóuti pèr prega e gramacia.
La capello devenguè pièi priéurat au siècle XV, uno glèiso mai impourtanto em’uno capello à Sant Gabrié ramplaçè la capello.
En 1516, just après Marignan, Francés Ié passè pèr lou proumié cop de Marsiho e mountè à la Vierge de la Gardo. S’avisè que la vilo èro pas gaire proutegido e mancavo de fort.
En 1524, Charles-Quint que se voulié apoudera de tout lou Miejour, faguè lou sèti davans Marsiho. Capitè pas de prene la vilo mai, à Francés Ié, ié dounè l’envanc de faire basti dous fort : un que devenguè lou famous Castèu d’I e l’autre sus la colo de la Gardo, en 1536. D’aquéu fort, poudèn encaro vèire li contre-fort que soustènon la baselico de vuei, lou pont levadis que sièr sèmpre d’intrado à la baselico e se lèvo cade vèspre. Sus la porto, vesèn peréu l’alabrèno de Francés Ié.
Au siècle XVI, la colo de la Gardo se devinè dounc, tout au cop vigìo, fort militàri e liò de culte e de roumavage que li marin ié mountavon si proumiés es-voto. Mai s’un fort militàri es barra au publi, pas questioun eici d’empacha li Marsihés de prega sa Bono Maire e vaqui que lou fort qu’encenchavo la glèiso fuguè lou soulet de Franço d’èstre dubert au publi !
À la Revoulucioun, fuguè barrado e devenguè uno presoun pèr li prince… Tournè durbi en 1807.
Au siècle XIX, mounsegne de Mazenod s’avisè que lou santuàri èro trop pichot pèr teni tóuti li roumiéu que ié mountavon e decidè d’auboura la grando baselico de Nosto-Damo de la gardo. La proumiero pèiro fuguè pausado lou 11 de setèmbre 1853. Es l’obro de l’architèite Enri Espérandieu (un proutestant dóu noum predestina…). Fuguè counsacrado lou 5 de jun 1864.

 
Lou mounumen

La baselico coume la couneissèn, bastido sus li rèsto dóu fort e l’anciano glèiso devengudo la  croto, es un cap d’obro de poulicroumìo à la modo bizantino coume la catedralo de la Major dóu meme architèite. La pèiro cauquiero blanco de Calissano ié fai countraste emé lou verd de la golfalina de Flourènço. Aquesto en estènt fragilo, au debut dóu siècle XXI fauguè uno grosso restauracioun. Cambièron li pèiro macado e gardèron soulamen li temouin di boulet de canoun reçaupegu à la darriero guerro.
Enri Esperandieu mouriguè avans la fin e Enri Revoil countinuè que ié devèn lou dedins espetaclous e li decouracioun.
Vuei, la siloueto de la Bono Maire, emé l’estatuo dóu clouquié, es l’identita memo de Marsiho.
Aquelo estatuo fuguè aubourado en 1869 pèr Lequesne e la Maison Christofle. Aperaqui à 150 m. en dessus de la mar, la Bono Maire sèmblo de garda la vilo. La tour passo li 33 m. e l’estatuo mesuro 9,50 m.  sus un pèd d’estau de 12,50 m. Peso quàsi 10 touno e lou pichot Jèsus, lou tour de soun pougnet fai 1,10 m. !
Lou bourdoun, ié dison Marìo-Éugenìo, peso mai de 9 touno e fai 2,50 m. d’aut. S’ausis de liuen !
 

Lou dedins
 
Autant la croto es simplo e desnudado, autant la baselico superiouro vous esbarlugo de sa poumpo di mousaïco daurado que ramenton Raveno, de l’estatuo d’argènt de la Vierge  e dóu fuble d’es-voto de touto meno.
En 1837, quand meteguèron la bello estatuo d’argènt sus l’autar, la Vierge au bouquet d’avans fuguè baiado à la chastouso de Mount-riéu que la rendeguè en 1979. Es aquesto que vesèn aro sus l’autar de la croto. Ramplaço l’estatuo d’argènt de Chanuel que segnourejo à l’intrado.
Lis es-voto, à la Revoulucioun n’en brulèron un mouloun mai n’i’a encaro un milié emai mai e cade jour se n’apound de nouvèu (dessin de mai 1968, fanioun de l’OM, etc). Aro, li lauso soun plaçado sus li terrasso que manco de plaço dedins… Tablèu e maqueto de batèu sauva dis gròssi mar, tablèu e maqueto d’avioun espargna dins un aucidènt, tablèu d’aucidènt de carreto, de veituro, de malaut dins soun lié, crosso d’endeca miracula, souveni de sóudat tourna viéu di guerro e en particulié lou bèu souveni leissa pèr lou generau de Mountsabert après la Liberacioun.
 

E vuei

Pèr Marsiho 2013, la Bono Maire gagno un museon. Li catouli ié van mai pas soulamen éli. La Vierge de la Gardo es lou cor meme de Marsiho pèr tóuti li Marsihés e li touristo que ié van pèr prega, pèr bada o pèr li dous !
Aquest an, pèr lou vuechen centenàri, un mouloun de manifestacioun, ceremounié e roumavage. 

Prougramo sus : http://www.notredamedelagarde.com.


 Peireto Berengier


*+*+*




Aucun commentaire: