jeudi 20 août 2015

Peireto Berengier : Serva li grano






Serva li grano


Uno arco de Nouè, vaqui ço que poudèn trouba aperaqui 1000 km dóu pole Nord, en Nourvejo. Se dis     : la reservo de Svalbard. Dins lou tèms, nòsti rèire gardavon si grano pèr li semenço mai dins la segoundo mita dóu siècle XX, emé l’espelido de la modo ecoulougico apareiguè aquelo de la prouteicioun dóu patrimòni bioulougi. Li païs se soun mes à crea de cèntre especialisa pèr garda tóuti li grano poussible e li garda de tau biais que pousquèsson un jour èstre semenado e bèn veni.

Aquéli cèntre, n’i’a de pertout dins lou mounde ; 1700 cèntre naciounau o internacionau que souvènt gardon si grano loucalo, utilo pèr soun agriculturo. Au toutau i’a, dins li banco, 7 milioun de varieta de servado. Pènson que 2,3 milioun soun unico e que demié aquésti, 800 000 soun esparpaiado dins 11 cèntre.

Mai en 2008, creèron sus l’isclo de Spitzberg, uno chambro forto moundialo qu’a pèr toco de recampa li milioun de varieta dóu mounde entié. Pèr acò faire, li dardèno soun necito e n’i’a que se plagnon qu’aquéu cèntre recampe de sòu que mancon pèr li cèntre di païs paure… Mai tóuti soun utile e lou cèntre de Nourvejo laisso la prouprieta di grano au païs que li depauso. Ansin, lis avison quand es lou moumen de reprene si grano pèr li planta e faire uno nouvello prouducioun que tournara dins lou cèntre, bord que li grano soun pas eternalo e que li fau renouvela regulié.

N’i’a tambèn que fan arremarca que li planto s’asaton de-longo au terraire e au climat, e que de grano servado en labouratòri, quand sourtiran, saran plus asatado i nouvèlli coundicioun… Rèn es perfèt dins lou mounde. Mai en estènt que tornon regulié au païs poudèn espera que saran pas trop despaïsado…
Dins tout, en Nourvejo gardon pèr l’ouro 860 000 varieta e n’i’arribo de-longo de nouvello. An la plaço pèr 4 milioun. Li darriéri vènon di mountagno Rouchouso, dóu Benin e espèron de poumo d’amour, de pastenargo e de coucourdo di tribu indiano.

Es uno femo, Marìo Haga, que beilejo tout acò e fai remarca que la Chino a perdu 90% de si varieta en mié-siècle e lis Estat-Uni autant. Lou cèntre lou mai impourtant pèr la gardo di ressourço nourriciero se trobo à Alep, en plen mitan de la guerro… e 70% di varieta de blad soun dounc estado traspourtado dins lou cèntre nourvegian.

Uno questioun se pauso : an-ti tóuti nòsti varieta d’óulivo o de castagno, nosto seisseto d’Arle e nòstis ensalado fèro ? Saupre ?


Peireto Berengier




Aucun commentaire: