mardi 16 avril 2013

P. Bérengier : Marsiho 2013 - Marseille 2013 - 3 expos !!!

.
 
 
Marsiho 2013


Verai que nosto lengo e nosto culturo prouvençalo an pas la vogo proche lis autourita e que tout ço que se fai pèr uno Prouvènço prouvençalo, es gaire mes à l’ounour dóu mounde… Se fai pamens de bèlli causo à Marsiho que nous tocon e fan grando pèr nosto istòri.

Parlarai eici de tres espousicioun que me sèmblon d’impourtanço
.
 
*+*+*





Lou Tresor di Marsihés à Delfo :

« 500 an av. J. C., l’Éclat des Marseillais à Delphes » es presentado dins la meravihouso capello de la Vièio Carita. Que li Marsihés siegon liga i Grè, lou sabian proun. Que Marsiho fuguèsse estado uno foundacioun grèco, lou sabian peréu. Ço que sabian pas tant es li roumavage que fasien à Delfo en i’aduguènt de presènt de grand pres, óufert i diéu. Aquéu tresor, lou boutavon dins un pichot tèmple esculta à ravi e que moustravo drudesso. De vèire coume li presènt adus èron de valour mostro que li Massalieto èron pas de pauras e que, tre lou debut, Marsiho fuguè uno vilo di mai impourtanto. S’èro endrudido pèr l’endustrìo e lou coumerce internaciounau e lou fasié vèire !
À la Vièio Carita, nous presènton 29 pèço, d’óujèt e d’esculturo dóu temple. Lou Tresor di Marsihés, es tout au cop lou countengut e lou countenènt. Tout acò’s de « tresor naciounau » elène qu’avien pas jamai quita la Grèço. Uno eicepcioun e un bèu presènt que fan pèr Marsiho « capitalo éuroupenco de la culturo 2013 ». Poudèn ansin revèire au nostre, ço que li proumié Marsihés avien embarca, i’a 2500 an, pèr lou pourgi à si diéu.
De nous presta acò, la Grèço s’ameritavo que faguessian tambèn un esfors e l’esfors fuguè fa pèr uno presentacioun requisto, tant scientifico coume artistico. Arqueoulogue, istourian, architèite e enfourmatician, tóuti se ié groupèron pèr restituï d’un biais virtuau lou tèmple e soun decor en 3D. Anèron à Delfo avans de travaia dins li labouratòri de z-Ais e de Marsiho.
Lis eisino dins li veirino soun bèn escleirado e esplicado mai tout acò dins lou negre : porto barrado, paret velado de negre, etc. Un rai de lume sus cado pèço, pas mai, e un sòu de póusso blanco coume se i’erian… proun de ié pas ana emé de soulié negre ! Mai lou soumbre èro necite pèr la counservacioun de parié tresor.
Dins tout, un tresor vertadié, e un tresor que la Grèço nous pourgis.
 

 *+*+*




Cesar e li secrèt dóu Rose

Sian noumbrous qu’avian fa lou courre d’Arle pèr vèire lou mourre de Cesar quand l’avien espausa dins touto sa resplendour. Sian noumbrous que s’erian entourna espanta de la drudesso e de la bèuta de la presentacioun.
À Marsiho, se devèn acountenta d’uno salo mai pichoto is Archiéu Despartamentau mai après Paris èro nourmau que Cesar venguèsse dins nosto ciéuta. Après li Grè, li Rouman, e avié sa plaço au nostre en 2013.
D’aquéu tèms, Arle s’alargavo e venié tambèn uno ciéuta coumerçanto forço ativo. Acò se vèi emé li terraio troubado que venien d’Itàli o d’aiours dins lou mounde e tambèn d’eisino de brounze. Mai demié tóuti li descuberto dóu Rose, rèn faguè mai parla que lou buste de Cesar (qu’aro nous dison qu’es belèu pas éu… Se l’aguèsson trouba dins la Sèino, aurien ges de doute !).
À Marsiho, nous presènton dounc aquelo espousicioun forço pedagougico que lou travai dis arqueoulogue dins lis aigo dóu Rose, despièi 25 an, i’es mes à l’ounour e si dificulta bèn esplicado.
Coume dins lou Tresor di Marsihés, ço que nous presènton eici, es un tresor vertadié emé de pèço d’eicepcioun qu’ajudon coumprene e recoustituï l’istòri d’Arelate e de soun port anti. Arelate, entre mar e flume, èro à la flour de camin entre Levant e Pounènt. Brounze de lùssi, terraio d’Itàli, vas e esculturo, capitèu e coulouno de maubre, anforo, calen, etc, tout acò fuguè marsihés quàuqui semano de tèms… Un cinquantenau de pèço que lou Museon de l’Arle Antico nous a presta en bon vesin que soun.
 

*+*+*





Carto e Pourtulan de la Mediterragno


Li pourtulan, es de carto marino facho à la man e que serviguèron dóu siècle XIII à la fin dóu siècle XVII. Ié trouban li costo di terro, lis isclo, li port mai tambèn la direicioun di vènt pèr ajuda li marin. Èron tout plen decourऀado. Li mai simplo èron utilisado en mar mai n’i’a qu’èron de vertadiéri pèço de couleicioun, d’óujèt d’art. Li decor, es d’animau (camèu, elefan, drac) segound lis endré representa, d’armarié, de drapèu. Au siècle XVII, li plus bèu, coume li de Francés Olive, servien plus pèr naviga mai pèr se faire plasé…
Lou noum de pourtulan vèn de l’italian « Portolano » que designo un guide nauti, un tèste que raconto li costo e li port. Li pourtulan èron fa sus de pergamin de vedèu, de cabro o de porc. La roso di vènt i’a si 32 branco e de roso mai pichoto dounon li vènt que varìon.
Li pourtulan li mai vièi soun de Mieterragno : de Gèno, de Catalougno, de Veniso. Mai quand descuerbon lis Americo, lou Pourtugau pren lou pas e li carto se multiplicon à bóudre. Au mai lis empire s’espandisson, au mai lis escàmbi coumerciau e culturau se multiplicon e li cartougrafe coume li marin van de port en port e duerbon d’ataié nouvèu.
Marsiho, que pòu èstre fiero de soun escolo d’idrougrafìo, devèn tre la fin dóu siècle XVI, uno capitalo de la cartougrafìo. Es au nostre que la tradicioun di carto-pourtulan dardè si darrié rai. Au siècle XVIII, li carto soun estampado mai Marsiho gardo sa bono plaço dins la cartougrafìo scientifico.
Fau pamens pas crèire que i’avié agu degun avans… À la Reneissènço s’avison de Touloumiéu (Ptolémée) que plaçavo deja lou Nord en aut de l’aisse di pole emé la grasiho di meridian e di paralèle ço que permetié de plaça li nouvèlli terro descuberto. Tre 1450, l’estamparié espandis la vesioun dóu mounde coume l’avié Touloumiéu. Segur que li formo nous parèisson estràni : la Mediterragno es alargado, l’Africo estirado e nous sèmblo dificile de se ié retrouba. Es pamens em’acò que faguèron li gràndi descuberto ; em’acò e forço courage !
Apian e Thevet seguisson la tradicioun de Touloumiéu e mostron lou mounde dins uno toco scientifico. Li pourtulan, éli, volon tapa un vuege e ajuda li marin qu’emé soun travai e lou coumpas poudien ansin trouba la routo la meiouro.
 Li proumié pourtulan pèr de marin que fasien de caboutage, assajavon de courregi lis errour de Touloumiéu. Es noste grand Fabri de Peresc que courregiguè la loungour de la Mediterragno e n’en dounè la loungitudo mai justo.
I siècle XVI e XVII, li darrié pourtulan coueisiston emé li carto estampado.
Es tout acò bèu, emé de pourtulan de tóuti lis escolo (veniciano, catalano, pourtugueso e segur marsiheso) que pousquerian bada à la Biblioutèco de l’Alcazar (BMVR). Uno mostro requisto óuriginalo e raro.
Adounc, tres espousicioun, tres pountanado, caduno ligado à nosto istòri, caduno moustrant la bello plaço que Marsiho tenguè de longo dins lou mounde !



Peireto Berengier


.




Aucun commentaire: