lundi 28 janvier 2013

Peireto Berengier - Dàvi Dellepiane - Lou pintre di santoun

.
 
 
 

Dàvi Dellepiane
Lou pintre di santoun




Noste pintre di santoun tiravo d’uno famiho d’artisan-artisto. Soun paire fasié escultour sus bos e s’èro especialisa dins li « poulaines », aquéu bos que pouncho à l’avans di batèu e sèr de cagadou dins la marino. Soun grand èro dessinatour e decouratour e sa grand broudavo au fiéu d’or. Coume raço racejo, lou nebout faguè ceramisto.

Lou paire se capitavo pèr Garibaldi e souto lou gouvèr de Victor-Emmanuel ié fauguè quita lou païs. Se venguè recata à Marsiho, en 1875, emé sa famiho, dins lou quartié de Sant-Laurènt proche La Toureto e la Majour, aqui mounte venien tóuti lis emigra italian. Dàvi, nascu à Gèno en 1866, èro deja grandet quand devenguè marsihés.

De tout pichot acoulourissié lis esculturo de soun paire. Faguè d’estùdi à Marsiho e en 1880 se faguè marca i Bèus-Art. Ié restè fin qu’à si dès-e-vuech an. Aguè pèr mèstre Johanny Rave (1827-1882), Emile Aldebert (1828-1906) e Marius Guindon (1831-1918).

Avié pas acaba d’estudia que deja èro presènt dins d’espousicioun à Gèno. A l’« Exposition rétrospective de Gêne » en 1884, presèntè un tablèu di mai grand que moustravo l’ataié de soun paire. La coumuno de Gèno lou croumpè e tambèn l’« Eglise Santa Limbania ».

Tre 1883, pintè de bèlli representacioun de navire dins lis aigo de la passo dóu port. En 1885 espausè la « darsena di Genova » e poudèn pamens pas afourti que ié siegue ana. Ço que sabèn es qu’èro presènt à Paris vers 1880 quouro espeliguè l’Art Nouvèu. A Marsiho s’istalè sus lou quèi dóu Canau coume noumbre de pintre (Aufred Casile, Téufile Decanis, Coulange-Lautrec fiéu, Giraud-la-Pipe e bèn d’autre). Coume éli, espausè à l’aflat de l’Association des Artistes Marseillais. Dato d’aquéu tèms lou tablèu « Chez Brégaillon » (un restaurant dóu quèi di Belges que sèrvié pèis e couquihage).

Nous leissè forço païsage prouvençau : Marignano, Port de Bou, Vilo-franco e de coumpousicioun emé la pesco di muscle, la legeiris, lou retour au vilage etc.

Fuguè guierdouna au saloun de z-Ais en 1895 e 1898.

Auzias Rougié (1857-1926), journalisto, critico d’art e istourian di santoun ié counsacrè un article forço lausenjous, en 1900.
 
 
 
Lou pintre d’aficho

L’estamparié Moullot ié reservè un ataié ounte pousquè desvouloupa soun art. decourè de cartabèu d’espousicioun, de prougramo de fèsto e faguè d’aficho pèr lou Sendicat d’iniciativo de Prouvènço. Aquésti aficho rèston celèbro e la mai famouso es aquelo dóu 25en centenàri de la foundacioun de Marsiho.

Ilustrè noumbre d’oubrage d’art e en particulié, aquéu  d’Auzias Rougié e « Mas et bastides » de Detaille.

Soun especialita, lis aficho coumercialo, en particulié pèr lis Espousicioun coulounialo de 1906 e 1922. Es ansin que faguè targo emé Valèri Bernard.

Couneissèn encaro sis aficho pèr lou P.L.M. e pèr li Messageries Maritimes, de calendié publicitàri, de rebalun, de prougramo.
 

Lou pintre di santoun

Un grand cambiamen dins sa vido e soun obro. Soun biais avié proun evouluna despièi la debuto. S’avié coumença souto l’enfluènci dis impressiounisto e di pountilisto, se faguè pièi uno teinico touto persounalo e devenguè pintre di santoun. Conto éu-meme coume ié venguè. A la veille de Nouvè de 1914, acabavo soun belèn quouro tout d’uno ié venguè l’idèio de dessina li santoun de l’estable sant. Aqui, la revelacioun. Calè plus jamai e devenguè « le petit écolier qui apprend à dessiner des santons ».S’avisè que li falié bèn regarda e coumprene coume lou manco de gàubi dóu santounié e la naïveta di santoun, ié dounon un estile bèn particulié que tèn mai dis art proumié que di Bèus-Art.

Auzias Rougié qu’éu èro lou « pouèto di santoun » reviéudè li tradicioun marsiheso e aquéu nouvelun pesè sus Dellepiane qu’anè lou mai poussible vers la simpleceta e lou ninoi pèr dessina e pinta li santoun.

En 1916 marridè Teresa Chauvet e anè resta proche soun ami Auzias. S’istalè un pichot ataié au founs dóu jardin.

Dóu tèms de la fiero di santoun, bado que badaras, óusservè li santoun de touto meno. Li pintè pièi sus telo, sieto, plat, coupo de faiènço prouvençalo, etc.

Coumençè peréu de fabrica de belèn que n’en moudèlavo éu meme li bastimen (gip vo cartoun), de bastimen coume li vesié dins li colo de sis permenado : bastido, ouratòri, pont, pous e moulin. Apoundié d’auciprès, de pin, de ferigoulo e de roumanin.

Aquésti païsage tipi de Prouvènço lis animavo emé de santoun, persounage uman, bèsti, tout ço que fai la vido tradiciounalo de l’endré. Un cop acaba aquésti belèn, li dessinavo sus papié, lou mai simplamen que poudié.

Soun oustau èro clafi de santoun que venien de pertout e de tóuti li grandour. I persounage bibli apoundié pastre, ravi, amoulaire, cassaire, móunié, bouscatié, cadun emé si presènt pèr l’enfantoun, coume dins tóuti li crècho tradiciounalo.

En 1918, ilustrè la « Guerre colossale et les petits santons – 1914-1915-1916-1917 » d’Auzias Rougié is edicioun Pau Ruat. Publiquè encò de Tacussel de tiero de carto poustalo que representavon si principau santoun e en 1923 ilustrè la segoundo edicioun de « La Petite histoire des santons » d’Auzias Rougié. Ié devèn encaro « Ville des santons » e quatre aquarello pèr « Noël en Provence » de G. Arnaud-d’Agnel e L. Dor (1927).

Faudrié encaro parla de pinturo, d’aficho, de panèu pèr lou pavaioun prouvençau dis art decouratiéu e industriau mouderne à Paris.

Coulabourè au « Journal des santons » d’Auzias Rougié, à « Fortunio » e à la revisto « Le Feu ».
An bèn assaja de l’imita mai rèsto lou mèstre.
Soun nebout adóutè soun biais dins la faiènço, Emile Pellen, pèr si carrèu e « L’Epi de Mai » edito de carto emé li mémi sujèt.
Un de si parènt e elèvo, Fernand Volaire (1903-1996), escultour, faguè de santoun que reprenon li dessin de soun mèstre. Uno bello couleicioun au museon de Castèu-Goumbert.
Noste pintre defuntè en jun de 1922 e « Le Sémaphore » lou presentè coume un di meiour pintre de Prouvènço, « un des mieux aimés et des plus représentatifs de la race ».

Peireto Berengier
 



D’après un article d’Enri Aubert, dins « La Gazette » n°72 dóu Coumitat dóu Vièi-Marsiho.




.

Aucun commentaire: