samedi 20 août 2011

Alan Broc : au sujet des Templiers (en Auvergnat)



.






Li templiers sou de mounges souldats qu'aun la chargo d'apara la Terro Santo e soubretout de proutegi e d'auberja li pelegris.




Uno ourigino escuro

En 1119 Hugues de Payns, un chavalier champanhòu, recampo quauques amics per proutegi li pelegris de la costo à Jerusalèm. De crouzats de noblo naissenço li rejounhou per de periodos determinados, ço que lour fai de publicitat.

Laidounc en 1127-1128, quand Hugues vo en Oucident per recluta de mounges souldats, prezico pas dien lou desèrt, d'eitant que passo al councìli de Troios, que pauso li primiers princìpis de la règlo de l'ordre. Sant Bernat fo l’Elògi d’aquelo "chavalario nouvèlo", mas acò’i pas un ordre chavalier, acò’s un ordre mounastique, e militàri.

En 1139 lou papo Inoucent Segound lour beilo "lou privilègi de l'esenciou". Acò vòu dire que sou independents dis autouritats de la Glèisio en deforo del papo guel-meme. Oubeïssou dounc pas à l’avèsque loucau.


Lour centre es establit à lour primièro adrèisso, soubre lou sèti del Temple de Saloumoun, à Jerusalèm. D’aqui ve lour noum : "li chavaliers del Temple".
(Acò vòu dire que demourabou ounde i o d'uèi l'esplanado di mousqueios, al dissus del Mur di Plours, mès quauques metres mai bas, que la terro èro mai basso que d’uèi)



Una richesso be gerido

Recebou lèu de presents, de gents que volou ajuda, d’àutri que volou s'assigura lou cèu abans de mouri. La richesso, à l’epoco, acò’i la terro. Se retrobou lèu prouprietàris d’una grondo fourtuno d’argent, mès mai inquèro gronds prouprietàris terrians en Auvernho, Lengadò e Prouvenço notamen, talomen qu’aquessos tres prouvìncios d’o farau tres « lengos » templièros.

L’Ordre es fourçat de s’ourganisa e d'istituï dous "coumandadours", un en Ourient lati, l’aute en Oucident.

Coumo eretou de terro e que sou militàris, faun de fourtalesos. Amm acò, cado establimen templier devé una senhourio de fait, que sounou "coumandario". N’i avio nau milo quand lou papo Clemens V dissóugué l’Ordre.

Lei recampèrou en "prouvìncios": quatre en Ourient, e uèit en Oucident à la debuto, puèi plô mai.
La "prouvìncio d'Auvernho" courrespoundio à l’Auvernho lenguistico. (Auvernho + Velai + Givoudan)
Lour missiou es de fourni d'argent, d’omes e de chavals, per la guerro en Palestino.

Li presents e li lais fouguèrou tant noumbrous que li Templiers, mistiques e guerriers, devenguèrou també de bous gestiounàris.

Devenou banquiers per la forço dei causos : un pelegri que vo en Ourient ou que s’en torno en Oucident, fo un vouiatge loung e perilhous, qu’acò saio per mar ou per terro. Dounc emporto pas gaire d'argent ammé guel. Mas fizo una soumo grosso à una coumandario de soun lioc de partenço, e recupero la soumo equivalento dinc una coumandario de soun lioc d’arribado en Terro Santo, ou à uno etapo en Itàlio ou à Chipre.

Quand li reiaumes latis d'Ourient toumbou, l’Ordre se desplaço à Chipre. Mas l’isclo es trop pichouno per un Ordre tant noumbrous, e li francés sou à l’epoco la mitat de la poupulaciou euroupenco. (Acò’s atau despuèi la Gàlio, e acò durarò fin lei guerros de Napouleoun)

Acò fai que quand la maje-part di chavaliers tornou dien lour païs d’ourigino, lou reiaume de Franço se trobo claufit de senhourios militàrios pouderousos. Quand sou en Auvernho ou en Lengadò, sou forço lonh del pouder reau del rèi de Franço.






La fi di templiers

Lou 13 d’ouctobre 1307 à l’albo, li bailes e senescaus del rèi de Franço Felipe IV doubrissou lei letros clausos que lou Counselh reiau lour o faito arriba quauques jours abans e que lour beilou l’ordre d’arresta toùti li Templiers que viscou dien lou reiaume. Maugrat las proutestacious del papo Clemens V, lis agents del rèi, menats per Guilhem de Nougaret, oubtenou per la tourturo lei confessious previstos : l’ordre sario courroumput, iretge, aurio renegat lou Christ, e li templiers sariou soudoumitos.


En 1310, lou rèi fo crama vieus cinquanto-quatre Templiers coumo relaps (al moument del proucès èrou tournats soubre lours counfessious oubtengudos per tourturo) e trento sièi autres mourissou tourturats. Lou papo, menaçat guel-meme, dissòu l’ordre lou 3 d’abril 1312.

Dirò abans de mouri que « acò’i la mai grondo injustìcio que lou mounde o counegudo ».


Li bes de l’ordre vaun is Espitaliers pertout en Uropo, sounque en Esponho, ounde creou un ordre nouvèl per reculi l’eretatge. Lou 18 de mars de 1314, lou mèstre del Temple Jacques de Molay e un de si coumpanhs mountou soubre lou linhier à Paris.


Lou darrier mèstre del Temple èro dintrat dien l’ordre en 1265 e fougué elegit mèstre en 1295. Demouré en Terro santo fin lou darrier moument. Li souldats del rèi l’arrestèrou lou 13 d’ouctobre de 1307, e l’enclavèrou à Chinon, puèi à Paris. Lou tourturèrou, e guel counfessè lei fauto e li crìmis reprouchats à l’ordre. Lou 18 de mars de 1314, mentre qu’escoutabo la senténcio que lou coundennabo à la presou per la vido, retracté soulennomen sei counfessious; relaps, fougué cramat lou meme jour. Sa mort valento fagué grondo impressiou.


Lis acusacious pourtados countro l’ordre sou increziblos. Mas sa richesso desplazio, e on li reprouchabo li revers de la crouzado, ben injustomen çaquedelai.

Lis Espitaliers, gràcio à lours activitats charitadousos, escapabou à-n-aquéssi reprouviers.

Li Templiers s’èrou moustrats independents envers li rèis de Jerusalem, e l’ordre se councentrabo en Franço. Un rèi paranouiaque e vioulent èro menat à cranhe l’ordre e à l’afrounta, d’eitant qu’èro també coubés.




Un rouman à lour memòrio

En 1969, l’abat Loïs Mavit faguè parèisse un rouman en lengadouciô grafìo neo-classico entitoulat "Galamus" à la glòrio di templiers. Galàmus es un drolle que vòu deveni templier e li counselhou d’espera, que lou vent viro à l’ispre. Galàmus escapo dounc à la repressiou puèi qu’es pas inquèro dintrat dien l’Ordre quand lou rèi lou dissòu.

Lou noum "Galàmus" es un noum d’escais que li ve de soun caractèri gaujous. Li templiers se regaugissiou de lou vèire e diziou quand arribabo "Gaudeamus", regaugissan-nous !

En crouzant lou lati ammé la fourmulo d'oc "un galo-boun-temp" acò fazio "Galàmus".

Lou rouman s’achabo per aquelo courto paraulo de Galàmus : « Paures templiers ! »




.

Aucun commentaire: